تعلیم و تعلّم
امام صادق علیه السلام فرموده است : دوست ندارم جوانی از شما را ببینم مگر آنکه صبح کند و رفت و آمدش در یکی از این دو حالت باشد : یا عالم یا محصّل . کسی که چنین نباشد در انجام وظیفه کوتاهی کرده وخودداری از اداءِ وظیفه ، تضییع حق انسانیت است و چنین تضییعی گناه است و جایگاه گناهکار در آتش خواهد بود.
منبع : بحار ، جلد 1، ص55
عقل و علم
علی (ع) فرموده است : عقل که غریزه ی اختصاصی انسان و از سرمایه های طبیعی بشر است با علم آموزی و تجربه اندوزی افزایش می یابد.
منبع : غررالحکم ،ص67
گفتگو با خدا
پیامبر بزرگوار اسلام فرمود: اگر مى خواهید با خدا گفتگو كنید نماز بخوانید، و اگر مى خواهید خدا با شما گفتگو كند قرآن بخوانید.
فهم عمیق
امام موسی کاظم علیه السلام فرمودند :
تَفَقَّهوا فی دینِ الله فإنَّ الفقه مفتاحُ البَصیرة،وتَمامُ العِبادة و السّببُ إلی المنازل الرفیعة و الرُّتبِ الجَلیلة فی الدین و الدنیا،و فَضلُ الفَقیه علی العابد كَفَضلِ الشمسِ علی الكواكب و مَن لَم یَتَفَقَّه فی دینهِ لَم یَرضَ اللهُ لهُ عملاً
در دین خدا، دنبال فهم عمیق باشید؛ زیرا فهم عمیق در دین، كلید بصیرت و كمال عبادت و سبب تحصیل مقام های والا و مراتب شكوهمند در امور دین ودنیاست. و برتری فقیه بر عابد، مانند آفتاب است بر كواكب، و كسی كه در دینش فهم ِعمیق نجوید، خداوند هیچ عملی را از او نپسندد.
تحف العقول ص410
بندگی
امام حسین علیه السلام می فرمایند:
مَن عَبَدَ اللهَ حَقَّ عِبادَتِهِ آتاهُ اللهُ فَوقَ أمانِیهِ وَ کفایتِهِ ؛
هر که خدا را ، آنگونه که سزاوار اوست ، بندگی کند ، خداوند بیش از آرزوها و کفایتش به او عطا کند.
(بحار الأنوار، ج 68، ص 184)
شناخت خدا
امام رضا عليه السلام :
إِنَّما قُلتُ اللَّطيفُ، لِلخَلقِ اللَّطيفِ و َلِعِلمِهِ بِالشَّى ءِ اللَّطيفِ أَلاتَرى إِلى أَثَرِ صُنعِهِ فِى النَّباتِ اللَّطيفِ و َغَيرِ اللَّطيفِ و َفِى الخَلقِ اللَّطيفِ مِنَ أَجسامِ الحَيوانِ مِنَ الجِرجِسِ و َالبَعوضِ و َما هُوَ أَصغَرُ مِنهُما مِمّا لايَكادُ تَستَبينُهُ العُيونُ بَل لايَكادُ يُستَبانُ لِصِغَرِهِ الذَّكَرُ مِنَ النثى و َالمَولودُ مِنَ القَديمِ فَلَمّا رَأَينا صِغَرَ ذلِكَ فى لُطفِهِ … عَلِمنا أَنَّ خالِقَ هذَا الخَلقِ لَطيفٌ؛
گفتم لطيف است، چون هم موجودات لطيف آفريده و هم به چيزهاى ظريف و ريز آگاهى دارد. آيا نشانه آفرينش او را در گياهان ظريف و غير ظريف و در پيكرهاى ظريف و ريز جاندارانى چون كك و پشه و كوچك تر از اينها را نمى بينى كه تقريبا به چشم ديده نمى شوند و از بس ريزند نر و ماده آنها و نوزاد و كهن زادشان از يكديگر تشخيص داده نمى شوند. پس چون ريزى و ظرافت اين چيزها را ديديم… پى برديم كه آفريننده اين موجودات نيز لطيف است.
التوحيد(صدوق) ، ص 63
اطاعت از پدر و مادر
قال رسول الله (ص): العبد المطیع لوالدیه ولربه فی اعلی علیین.
پیامبر اکرم (ص) فرمود: بنده ای که مطیع پدر و مادر و پروردگارش باشد، روز قیامت در بالاترین جایگاه است.
(کنزالعمال، ج 16، ص 467)
دوری از حوادث ناگوار
من مواعظ علی علیه السّلام:
مَنِ اسْتَطَاعَ أَنْ یمْنَعَ نَفْسَهُ مِنْ أَرْبَعَةِ أَشْیاءَ فَهُوَ خَلِیقٌ بِأَنْ لَا ینْزِل بِهِ مَکرُوهٌ أَبَداً قِیلَ وَ مَا هُنَّ یا أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ قَالَ الْعَجَلَةُ وَ اللَّجَاجَةُ وَ الْعُجْبُ وَ التَّوَانِی.
هر که تواند، خود را، از چهار چیز، باز دارد؛ و او را سزد که، هرگز، ناگوارى نبیند. عرض شد: آنها، کدامند؟ فرمود: شتاب و لجبازى و خودپسندى و سستى.
(تحف العقول، ابن شعبة الحرّانی، ص ۲۲۲؛ رهاورد خرد «ترجمه تحف العقول، پرویز اتابکی»، ص ۲۰۱)
بعثت
قال پیامبر (ص):
إِنَّمَا بُعِثْتُ لِأُتَمِّمَ مَكَارِمَ الْأَخْلَاق
همانا من مبعوث شدم تا فضائل اخلاقی را به کمال برسانم.
بحارالانوار ،ج16،ص210
علم
امام موسی کاظم علیه السلام می فرمایند :
وَجَدتُ عِلمَ الناس فی اَربعٍ:
اَوّلُهاأن تَعرِفَ رَبَّکَ وَ الثّانیةُ أن تَعرِفَ ما صَنَعَ بکَ وَ الثّالثَةُ أن تَعـرِفَ ماأرادَ مِـنکَ وَ الرّابعَةُ أن تَعرفَ ما َیخرُجُکَ مِن دینِکَ
علومی را که مردم به آن نیاز دارند در چهار چیز یافتم :
اول اینکه خدای خودت را بشناسی ،
بشناسی که خداوند با تو چه کار کرده است ،
بشناسی که خداوند چه چیزی از تو می خواهد ،
و بشناسی که چه چیزی تو را از دینت خارج می کند.
بحارالانوار، ج 78 ، ص 328
دوست واقعی از دیدگاه حضرت علی
امام علی عليه السلام :
اَلصَّـديقُ الصَّدُوقِ مَنْ نَصَحَكَ فى عَيْبِكَ، وَ حَفِظَكَ فى غَيْبِكَ وَ آثَرَكَ عَلى نَفْسِهِ؛
دوست راستين كسى است كه نسبت به عيبهايت نصيحت و خيرخواهى كند و پشت سرت، آبرويت را حفظ كند و تو را بر خويش مقدّم بدارد و ايثار كند.
ميزان الحكمة: ج 5، ص 311
کلام رئیس مذهب
امام صادق (علیه السلام) می فرمایند:کسی از شما چنین می پندارد که چون مومنی را شادمان ساخت تنها وی را مسرور ساخته ولی به خدا سوگند ما را خوشحال کرده ،بلکه
رسول خدا را شاد نموده است.
چراغ هدایت
امام رضا (علیه السلام) می فرمایند:
** تزاوَرُوا تحـابـوا و تصـافحُـوا و لا تحـاشمـوا؛
به دیدن یکدیگر روید تا یکدیگر را دوست داشته باشید و دست یکدیگر را بفشارید و به هم خشم نگیرید. (بحارالانوار،ج78،ص 347)
** لا یستَکمِلُ عَبدٌ حقیقةَ الایمانِ حَتَّى تَکونَ فیهِ خِصالُ ثَلاثٍ: اَلتَّفقُّهُ فِى الدّینِ وَحُسنُ التَّقدیرِ فِى المَعیشَةِ، وَالصَّبرُ عَلَى الرَّزایا.؛
هیچ بنده اى حقیقت ایمانش را کامل نمى کند مگر این که در او سه خصلت باشد: دین شناسى، تدبر نیکو در زندگى، و شکیبایى در مصیبتها و بلاها. (بحار الانوار، ج 78، ص 339، ح1 )
** مَن حاسَبَ نَفسَهُ رَبَحَ وَمَن غَفَلَ عَنهَا خَسِر؛
آن کسى که نفسش را محاسبه کند، سود برده و آن کسى که از محاسبه نفس غافل بماند، زیان دیده است. (بحار الأنوار، ج 78، ص 352، باب 26، ح 9)
** مَن رَضى عن الله تعالى بالقَلیل مِن الرّزق رضَى الله منه بالقَلیل مِنَ العَمل؛
هر کـس به رزق و روزى کم از خدا راضى باشد، خداوند از عمل کم او راضى خواهد بود. (بحـارالانـوار،ج 78،ص 357)
** مَـن فـرّج عن مـومـن فـرّج الله عَن قَلبه یـَوم القیمة ؛
هر کس اندوه و مشکلى را از مومنى بر طرف نماید خداوند در روز قیامت انـدوه را از قلبش بر طرف سازد. (اصول کافى، ج 3، ص 268)
** صدیقُ کلُّ امرئٍ عَقلُهُ و عَدُوُّهُ جَهلُهُ؛
دوست هرکسی عقل اوست و دشمن هر کس نادانی اوست. (جهاد النفس، ح82)
حقیقت قرآن
امیرالمومنین علیه السلام فرمودند:
ان القرآن ظاهره انیق و باطنه عمیق لا تفنی عجائبه
و لا تنقضی غرائبه و لاتکشف الظلمات الا به؛
براستی که قرآن ظاهرش زیباست
و باطنش عمیق، عجایبش پایان ندارد، اسرار نهفته آن پایان نمی پذیرد
و تاریکی های جهل جز بوسیله آن رفع نخواهد شد.
نهح البلاغه - خطبه 18
رموز موفقیت از دیدگاه احادیث
** امام على عليه السلام :
- دورتـرين مـردم از موفقيت ، كسى است كه شيفته سرگرمى و شوخى است . (غرر الحكم: 3333 )
- از زمين خوردن كسى شاد مشو ، كه نمىدانى گردش روزگار براى تو چه در آستين دارد . (غرر الحکم :10290)
- به خطاى ديگران شاد مشو كه هميشه از تو درست كارى سر نزند . (غررالحكم و دررالكلم ، ح 10294)
- بدانيد ، كه آرزو خرد را دچار غفلت مىسازد و ياد خدا را به فراموشى مىسپارد. (نهج البلاغة، خطبه 86 - منتخب ميزان الحكمة، ص 394)
- عمرت را در سرگرمىها مگذران، كه از دنيا نوميد خارج مىشوى . (غرر الحكم : ح 10360)
- هركه به غيرِ خداوند سبحان اميد بندد ، اميدهايش را دروغ مىيابد . (غرر الحكم : ح 8953)
- اگر شما به خدا اميد ببنديد ، به آرزوهايتان مىرسيد و اگر به غيرِ خدا اميد ببنديد ، به آمال و آرزوهايتان دست نمىيابيد. (غرر الحكم : ح 3854
** امام صادق عليه السلام :
- مردى به امام حسين ـ كه درودهاى خداوند بر او باد ـ :نوشت:
مرا دو كلمه موعظه كن. در پاسخ او نوشت: «هركس چيزى را از طريق نافرمانى كردن خدا بجويد، آنچه را بدان اميد دارد ، بيشتر از دست مىدهد و آنچه از آن مى گريزد ، زودتر به سرش مىآيد» (الكافي : ج 2 ص 373 ح 3 ، بحار الأنوار : ج 78 ص 120 ح 19 .)
- از گرفتارى برادرت اظهار شادى مكن كه خداوند به او رحم مىكند و آن گرفتارى را به تو مىرساند . همچنين فرمود : هر كس از گرفتارى و مصيبتى كه به برادرش رسيده است شاد شود ، از دنيا نرود تا خود گرفتار آن شود . (منتخب ميزان الحكمة : 420)
- عيسى عليهالسلام به يارانش فرمود: «به حق به شما مىگويم: به آنچه مىخواهيد، نمىرسيد، مگر با ترك شهوات، و به آنچه آرزو مىكنيد، دست نمىيابيد، مگر با شكيبايى بر ناملايمات» . (تحف العقول : ص 305 عن ابن جندب ، بحار الأنوار : ج 78 ص 283 ح 1 )
- بار خدايا! بر محمّد و خاندان محمّد ، درود فرست و ما را از اين كه آرزوهايمان را برآورده نسازى و اعمالمان را بىحاصل (نابود ) گردانى، محفوظ بدار . ( بحار الأنوار : ج 97 ص 144)
چند قدم تا ماه خدا
عَنْ عَبْدِ السَّلَامِ بْنِ صَالِحٍ الْهَرَوِیِّ قَالَ: دَخَلْتُ عَلَى أَبِی الْحَسَنِ عَلِیِّ بْنِ مُوسَى الرِّضَا ع فِی آخِرِ جُمُعَةٍ مِنْ شَعْبَانَ فَقَالَ لِی یَا أَبَا الصَّلْتِ إِنَّ شَعْبَانَ قَدْ مَضَى أَکْثَرُهُ وَ هَذَا آخِرُ
جُمُعَةٍ مِنْهُ فَتَدَارَکْ فِیمَا بَقِیَ مِنْهُ تَقْصِیرَکَ فِیمَا مَضَى مِنْهُ وَ عَلَیْکَ بِالْإِقْبَالِ عَلَى مَا یَعْنِیکَ وَ تَرْکِ مَا لَا یَعْنِیکَ وَ أَکْثِرْ مِنَ الدُّعَاءِ وَ الِاسْتِغْفَارِ وَ تِلَاوَةِ الْقُرْآنِ وَ تُبْ إِلَى اللَّهِ مِنْ ذُنُوبِکَ
لِیُقْبِلَ شَهْرُ اللَّهِ إِلَیْکَ وَ أَنْتَ مُخْلِصٌ لِلَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ لَا تَدَعَنَّ أَمَانَةً فِی عُنُقِکَ إِلَّا أَدَّیْتَهَا وَ لَا فِی قَلْبِکَ حِقْداً عَلَى مُؤْمِنٍ إِلَّا نَزَعْتَهُ وَ لَا ذَنْباً أَنْتَ مُرْتَکِبُهُ إِلَّا قَلَعْتَ عَنْهُ وَ اتَّقِ اللَّهَ وَ تَوَکَّلْ
عَلَیْهِ فِی سِرِّ أَمْرِکَ وَ عَلَانِیَتِکَ وَ مَنْ یَتَوَکَّلْ عَلَى اللَّهِ فَهُوَ حَسْبُهُ إِنَّ اللَّهَ بالِغُ أَمْرِهِ قَدْ جَعَلَ اللَّهُ لِکُلِّ شَیْءٍ قَدْراً وَ أَکْثِرْ مِنْ أَنْ تَقُولَ فِیمَا بَقِیَ مِنْ هَذَا الشَّهْرِ اللَّهُمَّ إِنْ لَمْ تَکُنْ قَدْ
غَفَرْتَ لَنَا فِی مَا مَضَى مِنْ شَعْبَانَ فَاغْفِرْ لَنَا فِیمَا بَقِیَ مِنْهُ فَإِنَّ اللَّهَ تَبَارَکَ وَ تَعَالَى یُعْتِقُ فِی هَذَا الشَّهْرِ رِقَاباً مِنَ النَّارِ لِحُرْمَةِ شَهْرِ رَمَضَانَ. (عیون أخبار الرضا علیه السلام، ج2،
ص: 5).
اباصلت می گوید در آخرین جمعه ماه شعبان، به محضر حضرت امام رضا(علیه السلام) وارد شدم. آن حضرت به من فرمودند:
اى اباصلت ماه شعبان بیشترش گذشت و این جمعه آخر آن است، پس آنچه از اعمال خیر که در این ماه در انجام آن کوتاهى کردهاى در این چند روزى که باقى مانده تدارک
کن، و بر تو باد به انجام آنچه به حال تو مفید است و ترک آنچه براى تو فائدهاى ندارد، و دعا و استغفار و تلاوت قرآن را افزون کن، و از گناهان و نافرمانیهایت به سوى خدا بازگرد و
توبه نما، تا ماه خدا به تو رو کرده باشد در حالى که تو با خدایت اخلاص ورزیده باشى، و امانتى بر گردن خود باقى مگذار مگر آنکه آن را ادا کنى، و نیز در دلت کینه هیچ مؤمنى
نباشد مگر اینکه آن را از دل بیرون کنى.
و هیچ گناهى را که مرتکب بودهاى وامگذار مگر آنکه آن را رها کرده و از آن دورى گزینى، و از خداوند پروا داشته باش، و در امور نهان و آشکارت بر او توکّل و اعتماد کن، و هر کس
بر خدا توکّل کند همانا خداوند او را کافى است، زیرا خداوند کار خود را به انجام میرساند، و براى هر چیز اندازهاى قرار داده است، و در باقیمانده این ماه زیاد این ذکر را بگو:
«اللّهم إن لم تکن قد غفرت لنا فی ما مضى من شعبان فاغفر لنا فیما بقی منه». (یعنى: پروردگارا! اگر تاکنون در این ماه ما را نبخشیدهاى، پس از تو میخواهیم که در
باقیمانده این ماه ما را ببخشى و بیامرزى). زیرا خداوند تبارک و تعالى در ماه شعبان مردم بسیارى را به جهت احترام ماه مبارک رمضان از آتش آزاد مىکند.
زلال سخن نبوی
رسول خدا (ص) فرمودند:
خدا متعال مرا به هفت چیز سفارش فرمودند :
1- خالص نمودن عبادات و اعمال برای خدا در پنهان و آشکارا
2- دادگری و عدالت در حال خشم و غضب
3- میانه روی و اقتصاد در خرج کردن به هنگام فقر و ثروتمندی
4- بخشیدن و عفو از کسی که ستم نموده
5- عطا نمودن به کسی که مرا محروم کرده
6- پیوند با رفیق و خویشاوندی که از من بریده
7- اینکه سکوتم اندیشه باشد و سخنم یاد خدا باشد و نگاهم عبرت باشد.
روضه بحار جلد 1 صفحه 160
ای پسر فاطمه، نور هدی * سبزترین باغ بهار خدا* با تو دل از غصه رها می شود*پاکتر از آینه ها می شود* ای گل گلزار خدا، یا رضا* آینه ی قبله نما یا رضا*
قالَ الرضا عليه السلام :
شيعَتُناالمُسَّلِمُونَ لاِ مْرِنا، الْآخِذُونَ بِقَوْلِنا، الْمُخالِفُونَ لاِ عْدائِنا، فَمَنْ لَمْ يَكُنْ كَذلِكَ فَلَيْسَ مِنّا.
امام رضا علیه السلام فرمودند:
شيعيان ما كسانى هستند كه تسليم امر و نهى ما باشند، گفتار ما را سرلوحه زندگى در عمل و گفتار خود قرار دهند، مخالف دشمنان ما باشند و هر كه چنين نباشد از ما نيست .
جامع اءحاديث الشّيعة : ج 1، ص 171، ح 234، بحار: ج 65، ص 167، ح 24.
احترام به سالمندان
قال الصادق عليه السلام :
ليسَ مِنّا مَن لَم يُوَقِّرْ كبيرَنا ويَرحَمْ صَغِيرَنا .
امام صادق عليه السلام فرمودند :
از ما نيست كسى كه به بزرگسالان ما حرمت ننهد و با خردسالانمان مهربان نباشد .
الكافي : 2 / 165 / 2 منتخب ميزان الحكمة :310