انسان موجودي است سالك و پويا به سوي معبود حقيقي خويش، سرانجام به لقاي معبود خويش مي‌رسد:«يا اَيُهَا الانسانُ اِنَكَ كادِحَ اِلي رَبِكَ كَدحَاً فَمُلاقيه». «اي انسان البته با هر رنج و مشقت (در راه اطاعت و عبادت حق بكوش كه) عاقبت به حضور پروردگار خود مي‌روي .»با توجه به معناي اين آيه شريفه اگر انسان راه ايمان، خودسازي و تزكيه را بپويد، جمال و مهر خداوند را قطعاً ملاقات مي‌كند، ولي اگر راه كفر و طغيان را در پيش گيرد، قطعاً جلال و غضب او را.
بنابراين اگر مقدمه و غايت سلوكش لقاي محبت خداوند باشد بايد راه تهذيب نفس و عبادت حقيقي را در پيش گيرد و از هواي نفس بگريزد و در طريقت انس با معبود گاهي به گوشه‌اي خلوت پناه ببرد و دور از تمام زشتيها و زيبايي‌ها و غل و زنجيرهاي كه برپاي او بسته شده، اندكي به حال خود آمده و تعقل پيشه كند و با سوز دل و اشك چشم، كدورت و زنگار را از چهره جان خود بزدايد و پاكي ولطافت را به درون خود آورده و در نهايت زاد و توشه آخرت خود را برگیرد.
يكي از فرصت‌هايي كه برای بشر قرار داده شده «اعتكاف» مي‌باشد. این برنامه مهم عبادی به برکت انقلاب اسلامی و خون شهدا و با همت سازمان تبلیغات اسلامی و حوزه های علمیه و دیگر دست اندر کاران در سال های اخیر در ایام البیض ماه رجب المرجب در سطح گسترده ای برگزار می گردد. اعتكاف گرچه در شرع مقدس اسلام يك عمل مستحبي به حساب مي آيد اما در سيره و سنت نبوي و همچنين در سيره ائمه معصومین (علیهم السلام) از جايگاه رفيع و والایی برخوردار است و بسياري از بزرگان دين با تأسي از پيشوايان ديني نسبت به انجام اين عمل عبادي اهتمام خاصي از خود نشان داده اند. يكي از ابعاد بسيار مهم اعتكاف، انجام آن در ماه مبارك رجب المرجب مي باشد كه داراي بركات فراواني هست.

تاریخچه اعتکاف
درستی این که این عبادت از چه زمانی آغاز شده و کیفیت آن در بدو شکل گیری چگونه بوده است را نمی دانیم. اما همین قدر می دانیم که خداوند در قرآن کریم به ابراهیم خلیل و پسرش اسماعیل دستور می دهد که خانه مرا برای طواف کنندگان و معتکفان و نمازگزاران پاک کنید. پس به طور یقین این عبادت در آن زمان وجود داشته و مورد رضایت خداوند نیز بوده است.
سنت اعتکاف در طول تاریخ کم و بیش در ایران اسلامی نیز اجرا می شده، آنچه به صورت مستند وجود دارد این سنت الهی در دوران صفویه به همت بلند شیخ لطف الله میسی و شیخ بهایی در دو پایتخت پادشاهان صفویه، یعنی قزوین و اصفهان، بر پا می شده است ؛ امّا پس از تأسیس حوزه علمیه قم به وسیله ایت الله حائری در جوار حرم مطهر حضرت معصومه(سلام الله علیها) سنت الهی اعتکاف رنگ و بوی دیگری به خود گرفت.
اعتکاف در اسلام از زمان پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) پی ریزی شده و تا کنون نیز تداوم یافته است چنان چه خود آن حضرت همه ساله در دهه ی آخر ماه مبارک رمضان در مسجد معتکف می شدند. و در حال حاضر مراسم پرفیض و معنوی اعتکاف در بسیاری از کشورهای اسلامی به پیروی از سنت پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) در دهه پایانی ماه مبارک رمضان برگزار می شد. در کشور ما هم این مراسم از دیر زمان برگزار می شده ولی به فضل پروردگار پس از انقلاب در بسیاری از شهرهای کشور اسلامی ما مراسم اعتکاف با حال و هوای معنوی خاصی در روزهای 13، 14 و 15 ماه رجب به خاطر فضیلت این ماه برگزار می شود.
اعتكاف، فرصت ‏بسیار مناسبى است براي دعا و عبادت در محضر خداي تعالي؛ فرصت ارزشمندي است براي توبه و بازگشت به سوي رحمت خداوند متعال. و از آنجا که شرط استجابت دعا و پذيرش توبه، توسّل به محضر مقرّبين درگاه الهي است، اعتکاف، فرصت کم‌نظيري است براي توسّل به‌ محضر حضرات معصومين(علیهم السلام) مخصوصاً قطب عالم امکان، محور عالم وجود و واسطۀ بين غيب و شهود، حضرت ولي‌عصر (ارواحنافداه) و دعا براي فرج و ظهور آن حضرت که والاترين دعاها است. و بالأخره اعتکاف، فرصتي است که سالک مي‌تواند در آن با اعتصام به ريسمان الهي و توسّل به واسطۀ فيض الهي، سعادت دنيا و سعادت آخرت را براي خود تأمين كند، مي‌تواند در سير و سلوك پیشرفت‌های قابل ملاحظه و چشمگیری داشته باشد و راه صد ساله را بپيمايد.
معتکف در نزد پروردگار متعال از ارزش ویژه‌ای برخوردار است. هنگامی که خانۀ کعبه توسّط حضرت ابراهیم(علیه السلام) و حضرت اسماعیل(علیه السلام) بنا نهاده شد، خداوند متعال به آنان خطاب فرمود که خانۀ مرا برای طواف‌ کنندگان و معتکفین و نمازگزاران، پاک و پاکیزه کنید.
«وَ عَهِدْنا إِلى‏ إِبْراهيمَ وَ إِسْماعيلَ‏ أَنْ طَهِّرا بَيْتِيَ لِلطَّائِفينَ وَ الْعاكِفينَ وَ الرُّكَّعِ السُّجُودِ »
آیات اعتكاف در قرآن مجيد ذكر نشده است امّا مشتقاتش در نُه آيه قرآن آمده است.
میزان توجه پیامبر(صلی الله علیه و آله) به برپایى اعتكاف، بسیار در خور دقت و تامل است. خداوند متعال، پیامبر خویش را به داشتن خلق و خویى عظیم و بزرگ ستوده است.
«وَ اِنكَ لَعلى خُلُقٍ عَظیمٍ ؛ و در حقیقت تو به اخلاق نیكو وعظیم آراسته هستی»
با این حال، آن حضرت با وجود مسئولیت ‏بزرگ اجتماعى كه بر دوش داشت، خود را از اعتكاف بى نیاز نمى‏دانست. رسول خدا اسوه ای نمونه برای انجام اعتکاف می باشند و این فریضه عبادی به عنوان یک سنت نبوی از این الگو، پیروی می شود.
چنان كه در حدیثى از امام صادق (علیه السلام) آمده است: «رسول خدا در دهه آخر ماه مبارك رمضان در مسجد معتكف مى‏شدند و براى آن حضرت خیمه‏اى كه از مو بافته شده بود، در مسجد برپا مى‏شد. پیامبر(صلی الله علیه و آله) براى اعتكاف آماده مى‏شدند و بستر خویش را جمع مى‏كردند»

برگرفته از تحقیق پایانی سطح 2،مریم عربیان،آثار و برکات اعتکاف از دید گاه قرآن