آشنایی با مدرسه موسویه (آقا)
این مدرسه در سال 1270 هجری قمری بنا به دستور حاج موسی آقای قاجار در محله بالای کوی دباغان (بالا محله) دامغان ساخته شده است.
در جنوب مدرسه مسجدی ساخته شده که ساختمان آن از آجر و به شکل کثیر الاضلاع است. این مسجد دارای ده اتاق و از سطح زمین نزدیک به یک متر و نیم بلند تر است تالار فوقانی که روبروی در مدرسه واقع شده است پنج در دارد که درها به طرف حیاط مدرسه باز می شوند و پشت آنها حیاط خلوت است در بعضی مواقع در این حیاط خلوت مجلس درس تشکیل می شده است. در ضلع شمالی مدرسه تالار بزرگ با شاهنشین قرار دارد که پنج در آن به طرف حیاط آن باز می شود و در گذشته مرحوم میرزا فتح ا… که از علمای وقت بود در این تالار تدریس می کرد.
به دوران قاجاریه در یکی از محلات قدیمی دامغان بنام بالا محله مدرسه ای تاسیس گشت که بانی و سازنده آن حاجی موسی آقا که از رجال قاجاریه استرآباد بود این مدرسه را بنیاد کرد. محمد حسن خان صنیع الدوله در کتاب خویش بنام مطلع الشمس می نویسد: «32 سال قبل از ورود من به شهر دامغان این مدرسه بنا شده بود ، این مدرسه دارای وقفنامه ای است که در اداره اوقاف شهرستان دامغان موجود می باشد. سال بنای این مدرسه 1270 هجری قمری ذکر شده است. مدیریت و ریاست این مدرسه در عصر قاجاریه با شخصی بنام «آقا میرزا صادق مدرس دامغانی» بوده است. سبک معماری این مدرسه بسیار زیبا و ویژگی های هنر ایرانی بر عظمت این نهاد دینی افزوده است. این مدرسه دارای چندین مدخل مدرسه موسویه دامغانورودی می باشد بنای آن تماماً از آجر است و دارای تالاری بزرگ و طاقنماهای زیبا و نیز حجره هایی که اختصاص به طلاب این حوزه دارد و در وسط این مدرسه حوضی بزرگ جلوه ای خاص به این مدرسه بخشیده است. این مدرسه علاوه بر آنکه امر تدریس علوم حوزوی در آن صورت می گیرد در ایام عزاداری اباعبدالله الحسین (ع) از شور و حال معنوی خاصی برخوردار است و هر ساله بر اساس سنت در شب های نهم و دهم محرم دستجات سینه زنی و زنجیرزنی از تکیه های مختلف شهر به این مدرسه می آیند و به عزاداری و به ذکر مصائب کربلا می پردازند. سالهاست که مجالس وعظ توسط خطیبانی برجسته و با تقوی در این مدرسه در مناسبت های مختلف برگزار می گردد. از مدرسان و اساتید این حوزه که سهم بسزایی در تربیت طلاب داشته اند می توان به مرحوم آیت الله نصیری و آیت الله خدائی و آیت الله خزعلی اشاره نمود. به دوران مرحوم میرزا علی اکبر معلم از سوی ایشان توجه ای خاص به این حوزه می شد و در سال های اخیر نیز با جدیت و پشتکار آقای حسین معلم به امور این نهاد دینی توجه ای خاص شده است.
منبع: کتاب «روند توسعه نهادهای فرهنگی شهرستان دامغان» نویسنده: احسان الله امیر عبدالهیان