چکیده

گرچه علامه حلي و شيخ انصاري به خصوصيت احراز در برخي از اصول عمليه اشاره كرده‌اند، ولي تنقيح آن از ابتكارات ميرزاي نائيني بوده است. وي اصول عمليه را به «محرز و غير محرز» تقسيم مي‌كند: «اصل محرز» وظيفه‌ي عملي مكلف را با نظر به واقع تعيين مي‌كند، مانند: استصحاب، اصل صحت و قاعده‌ي فراغ و تجاوز؛ اما اگر واقع در نظر گرفته نشود، «اصل غير محرز» ناميده مي‌شود، مانند: برائت و تخيير. محقق نائيني در مورد اصول محرزه معتقد است اصلي كه امر مشكوك را به منزله‌ي واقع قرار مي‌دهد، اصل تنزيلي است، مانند: اصالت طهارت و اصالت حليت و هنگامي كه مانند استصحاب، شك و احتمال را به منزله‌ي يقين قرار مي‌دهد، آن اصل، اصل محرز خواهد بود. اشكالات متعددي به نظريه‌ي محقق نائيني وارد شده كه از جمله آن‌ها اشكالات محقق خوئي و علامه شهيد صدر مي‌باشد.

شهيد صدر اصل محرز نائيني را نمي‌پذيرد و اين اصطلاح را در معناي ديگري به كار مي‌برد. او كه تمايز ميان اصول و حجيت امارات را نيز به تفاوت در ملاك جعل آنها مي‌داند، اصل محرز را نيز به همين شكل تفسير مي‌كند. مهم‌ترين ثمره‌ي اصل محرز، تقدم آن بر اصل غير محرز در تعارض است.

نگارندگان با بيان تمايز اصول و امارات از ديدگاه نائيني و شهيد صدر در پي تبيين ماهيت «اصل محرز» و ثمره‌ي آن از منظر اين دو انديشمند اصولي هستند..

كليد واژگان: اصل محرز، اصل تنزيلي، اصل عملي، اماره.

محقق:زهره وقایعی

استاد راهنما:مریم فراتی

استاد داور:دکتر علی پریمی

تاریخ دفاع:تابستان 95