معناي دحو الارض

«دَحو» به معني گسترش و وسعت است و برخي آن را به معناي تکان دادن چيزي از محل اصلي‏ اش گفته اند.

گسترده شدن زمين يعني اين که در ابتدا، تمام سطح زمين را آب‏هاي حاصل از باران‏هاي سيلابي نخستين فراگرفته بود. اين آب‏ها، به تدريج در گودال‏هاي زمين جا گرفته ، خشکي‏ها از زير آب سر برآورده و با مرور زمان گسترده‏ شدند.

در حقيقت ، زمين در آغاز به صورت پستي‏ و بلندي‏ و داراي شيب‏هاي تند بود. بعدها باران‏هاي سيلابي باريدن گرفت ، ارتفاعات زمين شسته و دره ‏ها گسترده شدند. به تدريج زمين‏هاي مسطح و قابل استفاده براي حيات بشر و کشاورزي و زراعت تشکيل شد. به مجموعه اين رخدادها وگسترده شدن را «دَحو الارض» مي گويند.

ويژگي هاي دحو الارض

روز بيست و پنجم ذيقعده ، دحو الارض ( گسترده شدن زمين) است. بر اساس روايتي از امام هشتم (ع) شب دحو الارض مصادف است با ميلاد خجسته حضرت ابراهيم و حضرت عيسي.ضمناً از اين روز به عنوان روز قيام امام حضرت ولي عصر(عج) نام برده شده است.

دحو الارض ، جزء روز هاي معروفي است که روزه گرفتن در آن ، پاداش فراوان داشته و ثوابي معادل هفتاد سال روزه گرفتن دارد.

هم چنين دحو الارض را به گسترده شدن زمين از زير کعبه تفسير کرده‌اند. (1)

امام رضا(ع) دراين‌باره مي‌فرمايد: ” روز بيست و پنجم ذيقعده (روز دحو الارض) روز ولادت ابراهيم خليل‌(ع) و عيسي مسيح‌(ع) است و روزي است که زمين از زير کعبه گسترده شده است.” (2)

و نيز گفته اند که در چنين روزي حضرت آدم‌(ع) به زمين هبوط کرده است. (3)

آغاز گسترده شدن زمين از سرزمين مکه

يکي از نام هاي شهر مقدس مکه ، ام القري است و در دو آيه از قرآن مجيد به اين نام اشاره شده است.
” لتنذر ام القري و من حولها. ” خطاب به پيامبر: تا انذار کني ام القري و کساني را که در اطراف آن هستند. (4)

ام القري يعني مادر آباديها و اهميت مرکزيّت و اصالت شهر مکه در مقايسه با ساير شهرها و آبادي هاي ديگررا نشان مي دهد.

حال اين سوال مطرح مي شودکه اين شهر از چه نوع ويژگي برخوردار است که شايسته چنين نامي است ؟ از رواياتي که در باره خلقت زمين و يا در تفسير آيه 196 از سوره آل عمران و يا در تفسير آيه شريفه ” والأرض بعد ذلک دحيها ” (5 ) وارد شده است، اين طور استفاده مي شود که در آغاز آفرينش آسمانها و زمين، روي زمين را آب و يا کف آب فراگرفته بود و نخستين محلي که از زير آب بيرون آمد محل بيت الله الحرام بود و خشکي هاي زمين از آنجا گسترش پيدا کرد. نکته قابل ذکر اين که در آن زمان ، سرزمين مکه بلندترين نقطه روي زمين بوده است و علاوه بر اين ، دلايل ديگري نيز بيان شده که عبارتند از :

- کعبه ، قبله مسلمانان در مکه است و مردم شهرهاي ديگر رو به سوي آن نماز مي خوانند .

- مکه ، اهميت و تقدس خاصي در بين شهر هاي مهم روي زمين دارد.

- مکه ، حرم و مکان امني براي مردم است و در آن سرزمين اميدوار لطف و رحمت الهي هستند.

- از اسامي شهر مکه ، بلد الامين است که نشانگر امنيت و آرامش مردم در اين مکان مقدس است.

اين نام در قرآن کريم مورد قسم و سوگند الهي واقع شده است : ” والتين و الزيتون و طور سينين و هذالبلد الأمين. ” سوگند به انجير و زيتون و سوگند به طور سينا و اين شهر امن . (6) منظور از بلدالامين در اين آيه، شهر مکه است ، زيرا سوره تين سوره اي مکي است.

در آيات ديگري از قرآن نيز ، امن بودن مکه و حرم به وضوح بيان گرديده است مانند :

” اولم نمکن لهم حرماً آمنا ” آيا آنها را در حرمي که محل ايمني است مکان نداديم؟ (7) ” و من دخله کان آمنا” هر کس داخل آن (مکه) شود در امان خواهد بود. (8)

اينکه خداوند شهر مکه را سرزمين ايمن و محلي براي دستيابي به امنيت و آسايش قرار داده ، به دليل دعاي حضرت ابراهيم (ع) بنيانگذار کعبه است که از خداوند چنين درخواست نموده است: ” واذ قال ابراهيم رب اجعل هذا البلد آمنا ” هنگامي که ابراهيم گفت: خدايا! اين شهر را محل امن قرار بده (9) و خداوند مکه و حرم را محل امن و طيب خاطر براي همه قرار داد. هيچکس را نبايد در آنجا آزار و اذيت کرد اگر چه مرتکب جنايتي شده
باشد . در آن سرزمين امنيت همه ، حتي حيوانات نيز تضمين شده است.

آداب و اعمال اين روز

اين روز بسيار مبارک است و آداب و اعمال ويژه‏اي دارد ، مانند :

1. روزه گرفتن

2. احيا و شب‏زنده‏داري شب دحو الارض

3. دعاي اين روز . در بخشي از اين دعا، به مسئله دحوالأرض چنين اشاره شده است: ” اي خدايي که خانه کعبه را گسترانيدي و دانه را شکافتي و سختي را برطرف ساختي، از تو مي‏خواهم در اين روز از روزهايت که حق آن را بزرگ نمودي، هر گرفتاري و مشکلي را برطرف سازي.”

4. انجام غسل به نيت روز دحو الارض و نماز نزديک ظهر به اين کيفيت:

در هر رکعت بعد از حمد پنج مرتبه سوره الشمس بخواند و بعد از سلام نماز بگويد ” لا حَوْلَ و لا قوَّهَ اِلّا بِالله العلي العظيم” وخواندن اين دعا ” يا مُقيلَ الْعَثَراتِ اَقِلْني عَثْرَتي يا مُجيبَ الدَّعَواتِ اَجِبْ دَعْوَتي يا سامِعَ الْاَصْواتِ اِسْمَعْ صَوْتي وَ ارْحَمْني و تَجاوَزْ عَنْ سَيئاتي وَ ما عِنْدي يا ذَالْجَلالِ وَ الْاِکْرام. ” اي درگذرنده لغزش‌ها، از لغزشم درگذر، اي اجابت‌کننده دعاها ، دعايم را مستجاب کن ، اي شنواي صداها ، صدايم را بشنو و به من رحم کن و از بدي‌هايم و آنچه نزد من است درگذر! اي صاحب جلالت و بزرگواري. (10)

5. خواندن دعايي از مفاتيح الجنان که با اين عبارت شروع مي‌شود: ” اللّهمّ يا داحِي الْکعبهَ وَ فالِقَ الْحَبَّه .. ” (11)

فرصت‌هاي معنوي در زندگي بشر ، نعمت هايي هستند که جسم و روح آنان را نوازش
مي دهدو موجبات شادماني و ارامش را فراهم مي سازد. دحو الارض نيز از همين گونه است. پس قدر اين فرصت طلايي را بدانيم که رسول خدا فرمود :

” اِنَّ لِرَبِّکُمْ في ايامِ دَهْرِکُمْ نََفَحاتٌ فَتَعَرَّضُوا لَها لَعَلَّهُ اَن يصيبَکُمْ نَفْحَةٌ مِنْها فَلا تَشْقَوْنَ بَعْدَها اَبداً ” همانا در طول زندگي شما نسيم‌هايي از سوي پروردگارتان مي‌وزد. هان! خود را در معرض آنها قرار دهيد، باشد که چنين نسيمي سبب شود که براي هميشه بدبختي از شما دور بماند. ” (12)

منابع :

1. سيدمصطفي حسين دشتي، معارف و معاريف، ج 3، ص 257

2. محمد باقر مجلسي، بحارالانوار، ج 97، ص 122.

3. ميرزا جواد ملکي تبريزي ، مراقبات ، ج 2، ص 186

4. قرآن کريم ، سوره مبارکه شوري ، آيه 7

5. قرآن کريم ، سوره مبارکه نازعات ، آيه 30

6. قرآن کريم ، سوره مبارکه تين ، آيه 3-1

7. قرآن کريم ، سوره مبارکه قصص ، آيه 57

8. قرآن کريم ، سوره مبارکه آل عمران ، آيه 97

9. قرآن کريم ، سوره مبارکه بقره ، آيه 126

10. شيخ عباس قمي ، مفاتيح الجنان ، ص 451

11. شيخ عباس قمي ، مفاتيح الجنان، ص 451 بخش اعمال مربوط به دحو الارض

12. سيوطي، جامع الصغير، ج 1، ص 95