درباره دانشنامه جهان اسلام
دانشنامه جهان اسلام دايرةالمعارفى است درباره شريعت مقدس اسلام و تاريخ و تمدن و فرهنگ ملل مسلمان از آغاز اسلام تا زمان حاضر. مقالات اين دانشنامه كه به ترتيب الفبايى تنظيم شدهاست حوزه وسيعى از علوم و معارف را دربرمىگيرد: اصطلاحات علوم قرآنى و حديث و فقه و كلام و عرفان و فلسفه و ادبيات و هنر، سيره انبيا و اوليا و ائمه (عليهمالسلام)، شرح حال و آراى مفسران و محدّثان و فقها و متكلّمان و فلاسفه و حكما و علما و عرفا و مورخان و شاعران و هنرمندان عالم اسلام، تاريخ سياسى اسلام و سرگذشت خلفا و سلاطين و وزرا و خاندانهاى حاكم، جغرافياى كشورها و بلاد اسلامى، وصف ابنيه و آثار تاريخى و مذهبى و شرح اعياد و ايام دينى و ابزارها و پوشاكها و خوراكها و گياهان و داروهاى خاص جهان اسلام.
آغاز تدوين دانشنامه جهان اسلام به نخستين سالهاى پس از پيروزى انقلاب اسلامى ايران بازمىگردد. به دعوت حضرت آيةالله خامنهاى، گروهى از علما و دانشمندان گرد آمدند تا در بنيادى علمى، دایرةالمعارفى تحقيقى و وزين و معرف جنبههاى گوناگون، و شناخته و ناشناخته فرهنگ و تمدن اسلامى تدوين كنند. هرچند در قرن اخير مؤسسات دانشگاهى و خاورشناسان غربى كوشش مستمر و گستردهاى براى تأليف دایرةالمعارفهايى درباره اسلام صورت دادهاند، نگارش دایرةالمعارفهايى به سبك جديد، كه از آغاز به خواست و ابتكار مسلمانان و هدايت و درايت خود آنان و به زبانهاى رايج جهان اسلام تدوين و تأليف شده باشد، اقدامى ضرورى و ارزشمند است.
دایرةالمعارفهايى كه در مغرب زمين درخصوص گذشته و حال جهان اسلام تأليف مىشود، طبعاً متأثر از طرز تلقى غربيان از اسلام و فرهنگ و تمدن اسلامى است و تأثير اين طرز تلقى در گزينش و حذف و ابقاى مدخلها و كمّ و كيف مقالات انكارناپذير است. علاوه بر اين در بسيارى موارد، دانشمندان و محققان و مؤلفان مسلمان، با احاطهاى كه به منابع و مفاهيم اسلامى دارند براى تحرير مقالات مدخلهاى راجع به عالم اسلام از ديگران سزاوارترند و بسا اشخاص و اعلام و مفاهيم و اصطلاحات كه از نظر مسلمانان واجد اعتبار و اهميت است، اما در دایرةالمعارفهاى ديگران از نظر دور ماندهاست.
با عنايت به اين جهات و در پاسخ به نياز جامعة فرهنگى اعم از جوامع دانشگاهى و پژوهشى ايرانى و غير ايرانى، خصوصاً با درنظرگرفتن انتظاراتى كه به دنبال انقلاب اسلامى ايران ـ بزرگترين تحول فرهنگى و سياسى جهان اسلام در عصر حاضر ـ در جهان نسبت به ارائه معارف اسلامى و شناساندن زواياى فرهنگ و تمدن اسلامى و معرفى ميراث گرانسنگِ جهان اسلام بهوجود آمدهاست و نيز بهمنظور اقدامى علمى و تحقيقى براى تحكيم و تعميق مناسبات و پيوندهاى فرهنگى ملل اسلامى، بنياد دايرةالمعارف اسلامى در سال ۱۳۶۲ تأسيس شد و تدوين و نشر دانشنامه جهان اسلام را با نگرشى اسلامى و روشى علمى، درباره مباحث مختلف دين اسلام و تاريخ و تمدن و فرهنگ ملل مسلمان، خاصه ايران و زبان فارسى، وجهه همّت خود قرار داد.