حوزه فاطميه دامغان با همكاري مراكز علمي استان سمنان برگزار مي كند:

اولين جشنواره دستاوردهاي علمي استان سمنان در حوزه فقه

زمان:روز وحدت حوزه و دانشگاه

مكان: سالن انديشه دانشگاه دامغان

معاون پژوهش حوزه فاطميه دامغان خبرداد:

بازديد جمعي از طلاب حوزه فاطميه دامغان از كتابخانه شهيد شاهچراغي دامغان

جمعي از طلاب اين مدرسه در راستاي دستيابي به مهارت منبع يابي ب از  بخش كتب مرجع كتابخانه شهيد شاهچراغي دامغان بازديد نمودند.اين بازديد در تاريخ 23/7/98 با همراهي خانم مخلصي به عنوان استاد اين كلاس انجام شد و طلاب با كتب مرجع آشنا شدند .

در اين بازديد كتابداران اين كتابخانه توضيحاتي راجع به اين كتابخانه و انواع كتب مرجع به طلاب دادند.

در ضمن اين بازديد طلاب در نشست معرفي كتاب در اين كتابخانه نيز شركت نمودند. در اين نشست كتاب «به صحرا شدم عشق باريده بود» اثر آقاي حداد عادل ،با موضوع زيارت اربعين توسط كتابدار اين مجموعه به طلاب معرفي شد .

در ادامه اين بازديد طلاب اين مدرسه در شركت در نشست كتابخوان حضور به هم رساندند. در اين نشست كه با محوريت عفاف و حجاب تشكيل شد كتابدار كتابخانه شهيد شاهچراغي به معرفي برخي از كتب اين كتابخانه با موضوع عفاف و حجاب پرداخت وطلاب نيز كتاب هايي كه در اين محور مطالعه نموده بودند معرفي كردند.

بصیرت در لغت، به معنای عقیده قلبی، شناخت، یقین، زیرکی و عبرت آمده است. (لسان‌العرب، ابن منظور، ج۴، ص۶۵، واژه«بصر».)

بصیرت در اصطلاح، عبارت است از قوه‌ای در قلب شخص، که به نور قدسی منوّر بوده، به وسیله آن حقایق اشیا و امور را درک می‏کند؛ همان‏گونه که شخص به وسیله چشم، صُوَر و ظواهر اشیا را می‏بیند. ( فرهنگ قرآن، اکبر هاشمی رفسنجانی، ج‏۶، ص۲۶۴.)

بصیرت از صفات شایسته و ستوده ای است که یک مسلمان در زندگی فردی و اجتماعی خویش باید از آن برخوردار باشد. در مبارزات و فعالیت های سیاسی و اجتماعی و موضع گیری ها جایگاه بصیرت روشن تر می گردد. بدون بصیرت، عبادات، مبارزات و جنگ انسان نیز نتیجه و ثمر مطلوب را ندارد و گاهی پس از سال ها عبادت و ریاضت و یا مبارزه با دشمن، انسان بی بصیرت در مسیر باطل و در برابر حق قرار می گیرد چنان که در تاریخ نمونه های فراوانی دیده می شود.   

 مکتب حیات بخش اسلام به ما می آموزد که در صحنه های زندگی، پیروی ها، حمایت ها، دوستی ها، دشمنی ها و موضع گیری ها براساس شناخت عمیق و بصیرت عمل نماییم و با یقین و اطمینان به درستی کار و حقانیت مسیر و شناخت خودی و بیگانه و حق و باطل گام برداریم.

 چنان که برای حرکت از نقطه ای به نقطه دیگر چشم ظاهر لازم است تا در چاه نیفتیم و یا گرفتار راهزنان و دزدان نگردیم برای رسیدن به اهداف متعالی و سیر الی اللَّه و حرکت در مسیر حق چشم بصیرت لازم است تا در دام باطل و شیاطین انس و جن نیفتیم. چه زیبا است تعبیر رهبر فرزانه انقلاب درباره بصیرت:

 »بصیرت قطب نمای حرکت صحیح در اوضاع اجتماعی پیچیده امروز است، به گونه ای که اگر کسی این قطب نما را نداشته باشد و نقشه خوانی را بلد نباشد ممکن است ناگهان خود را در محاصره دشمن ببیند. اگر بصیرت نباشد انسان حتی با نیت خوب ممکن است گمراه شود و در راه بد قدم بگذارد.«(هفته نامه صبح صادق، شماره 4200، 20 مهر 1388، ص 2)

 چنان که خوارج نهروان به علت نداشتن بصیرت در مقابل امیرمؤمنان علی علیه السلام ایستادند، با آن حضرت جنگیدند و ابن ملجم که از آنان بود، آن حضرت را به شهادت رساند. سپاه عمرسعد با شعار »یا خَیلَ اللَّهِ اَرکبِی فَابْشِرِی بِالجَنَّة« (ای سربازان خدا سوار شوید و بجنگید که بشارت بهشت باد بر شما!) با امام حسین علیه السلام جنگیدند و آن حضرت و فرزندان و برادران و یارانش را به شهادت رساندند و کودکان و زنانش را به اسارت گرفتند. در زمان ما نیز برخی گروه ها و افراد در مقابل نظام اسلامی و ولی فقیه می ایستند و این نشان از نداشتن بصیرت سیاسی آنان است.

غفلت انسان در دنیا، مانع بصیرت نسبت به حقایق آخرتی است: «(به او خطاب می‌شود) تو از این صحنه (و دادگاه بزرگ) غافل بودی و ما پرده را از چشم تو کنار زدیم و امروز چشمت کاملا تیزبین است!» ( ق/سوره۵۰،آیه۲۲.) 

خدا مى‌داند، چه دل‌هاى از خدا رميده‌اى، در اين بقعۀ مبارك، با خدا مأنوس شده‌اند و چه گمراهانى، از بركت اين بيت شريف به راه آمده‌اند و انسان‌هاى صالح بهشتى شده‌اند و چه جان‌هاى آلوده و سياهى، در اين جا پاك و منوّر گرديده‌اند. ولذا خدا، در توصيف اين خانه مى‌فرمايد: مُبارَكاً وَهُدَىً لِلْعٰالَمِينَ. « …

کتاب ” حج برنامه تکامل ” جلد ۱ صفحه ۳۱

تحقيق پاياني
محقق:فهيمه قادري
استاد راهنما:خانم مریم فراتی
تاريخ دفاع: تابستان 97

چكيده
لزوم شناخت صحیح معنای سیادت، حقوق و تکالیف سادات و ادای حقوق ایشان کاملاً مشخص می‌باشد. سیادت در معنای لغوی به معنای داشتن شرافت، بزرگی و مهتری یافتن، آقایی، کیاست و فرمانروایی و فرزند رسول الله بودن و… می‌باشد. و در معنای اصطلاحی و فقهی که مناسب با معنای لغوی نیز می‌باشد، به اشخاصی گفته می‌شود که از طریق پدر یا مادر، نژادشان به هاشم جد اعلای رسول الله(ص) برسد. و علت دارا بودن سادات از احکام خاص، انتسابشان به حضرت رسول(ص) می‌باشد نه جناب هاشم. در این پژوهش مشخص می‌شود که مدعی سیادت تصدیق نمی‌شود، مگر با بیّنه یا اشاعه سیادت وی، وجوب اکرام ایشان به مانند اکرام هر مؤمنی، واجب است ولی برای سادات تأکیدش بیشتر است. همچنین به دلالت ادله شرعیو برای زنده نگه داشتن سنت رسول الله(ص) و برپایی عدالت، نیمی از خمس به مصرف ایتام و مساکین و ابن السبیل از سادات تعلق می‌گیرد؛ چرا که زکات ـ منبع مالی بزرگ دولت اسلامی ـ بر ایشان حرام است. و در زکات نیز حتی سادات را به عنوان جمع‌آوران زکات نمی‌پذیرند.و از دیگر احکام سادات رابطه سیادت با سن یائسگی می باشد، سن متوسط یائسگی در بین 140 خانم غیر سیده 62/3 ± 9/49 و در بین 140 خانم که پدران آنها سید بود 79/4± 7/51 سال بود. سن متوسط یائسگی بین خانم‌هایی که پدر آنها سید است بیش از جامعه عادی است. هدف از این پزوهش آشنایی با چگونگی انتساب افراد به سیادت وبررسی احکام مالی و احکام طهارت در سادات و شناخت برخی از فضایل سادات است. روش پردازش اطلاعات تحلیلی – توصیفی ومبتنی بر منابع کتابخانه ای است.
کلمات کلیدی: سید، شریف، سیادت، احکام سادات.

معاون پژوهش حوزه فاطميه دامغان خبرداد:
جلسه هم انديشي مباحث روانشناختي خانواده با حضور دكتر سيد عبدالله جعفر پور و شركت طلاب و اساتيد در تاريخ 14/7/98 در سالن اجتماعات اين حوزه برگزار شد.
خانم ليلا خواجه زاده معاون پژوهش حوزه فاطميه دامغان افزودند:
دكتر سيد عبدالله جعفرپور ،داراي مدرك دكتري علوم سياسي و دكتراي طب جامع در روز يكشنبه با حضور درجمع طلاب و اساتيد اين حوزه ،ضمن بيان مباحث مهم روانشناختي خانواده ،به بحث و گفتگو در اين باره با طلاب و اساتيد پرداختند .

دانشنامه جهان اسلام دايرة‌المعارفى است درباره شريعت مقدس اسلام و تاريخ و تمدن و فرهنگ ملل مسلمان از آغاز اسلام تا زمان حاضر. مقالات اين دانشنامه كه به ترتيب الفبايى تنظيم شده‌است حوزه وسيعى از علوم و معارف را دربرمى‌گيرد: اصطلاحات علوم قرآنى و حديث و فقه و كلام و عرفان و فلسفه و ادبيات و هنر، سيره انبيا و اوليا و ائمه (عليهم‌السلام)، شرح حال و آراى مفسران و محدّثان و فقها و متكلّمان و فلاسفه و حكما و علما و عرفا و مورخان و شاعران و هنرمندان عالم اسلام، تاريخ سياسى اسلام و سرگذشت خلفا و سلاطين و وزرا و خاندانهاى حاكم، جغرافياى كشورها و بلاد اسلامى، وصف ابنيه و آثار تاريخى و مذهبى و شرح اعياد و ايام دينى و ابزارها و پوشاكها و خوراكها و گياهان و داروهاى خاص جهان اسلام.

آغاز تدوين دانشنامه جهان اسلام به نخستين سالهاى پس از پيروزى انقلاب اسلامى ايران بازمى‌گردد. به دعوت حضرت آية‌الله خامنه‌اى، گروهى از علما و دانشمندان گرد آمدند تا در بنيادى علمى، دایرة‌المعارفى تحقيقى و وزين و معرف جنبه‌هاى گوناگون، و شناخته و ناشناخته فرهنگ و تمدن اسلامى تدوين كنند. هرچند در قرن اخير مؤسسات دانشگاهى و خاورشناسان غربى كوشش مستمر و گسترده‌اى براى تأليف دایرة‌المعارفهايى درباره اسلام صورت داده‌اند، نگارش دایرة‌المعارفهايى به سبك جديد، كه از آغاز به خواست و ابتكار مسلمانان و هدايت و درايت خود آنان و به زبانهاى رايج جهان اسلام تدوين و تأليف شده باشد، اقدامى ضرورى و ارزشمند است.
دایرةالمعارفهايى كه در مغرب زمين درخصوص گذشته و حال جهان اسلام تأليف مى‌شود، طبعاً متأثر از طرز تلقى غربيان از اسلام و فرهنگ و تمدن اسلامى است و تأثير اين طرز تلقى در گزينش و حذف و ابقاى مدخلها و كمّ و كيف مقالات انكارناپذير است. علاوه بر اين در بسيارى موارد، دانشمندان و محققان و مؤلفان مسلمان، با احاطه‌اى كه به منابع و مفاهيم اسلامى دارند براى تحرير مقالات مدخلهاى راجع به عالم اسلام از ديگران سزاوارترند و بسا اشخاص و اعلام و مفاهيم و اصطلاحات كه از نظر مسلمانان واجد اعتبار و اهميت است، اما در دایرة‌المعارفهاى ديگران از نظر دور مانده‌است.

با عنايت به اين جهات و در پاسخ به نياز جامعة فرهنگى اعم از جوامع دانشگاهى و پژوهشى ايرانى و غير ايرانى، خصوصاً با درنظرگرفتن انتظاراتى كه به دنبال انقلاب اسلامى ايران ـ بزرگ‌ترين تحول فرهنگى و سياسى جهان اسلام در عصر حاضر ـ در جهان نسبت به ارائه معارف اسلامى و شناساندن زواياى فرهنگ و تمدن اسلامى و معرفى ميراث گرانسنگِ جهان اسلام به‌وجود آمده‌است و نيز به‌منظور اقدامى علمى و تحقيقى براى تحكيم و تعميق مناسبات و پيوندهاى فرهنگى ملل اسلامى، بنياد دايرة‌المعارف اسلامى در سال ۱۳۶۲ تأسيس شد و تدوين و نشر دانشنامه جهان اسلام را با نگرشى اسلامى و روشى علمى، درباره مباحث مختلف دين اسلام و تاريخ و تمدن و فرهنگ ملل مسلمان، خاصه ايران و زبان فارسى، وجهه همّت خود قرار داد.

معاون پژوهش مدرسه فاطميه دامغان خبر داد:
نشست پژوهشي با عنوان"ملاحظات اخلاقي و حقوقي دركاربرد محصولات تراريخته” در مدرسه فاطميه دامغان در اين مدرسه برگزار شد.
اين نشست در تاريخ 6/7/98 در سالن اجتماعات حوزه فاطميه دامغان با حضور آقاي علي اكبر منصوريان كارشناس دانشكده بهداشت شهرستان دامغان و خانم ليلا خواجه زاده دانشجوي دكتري فقه و مباني حقوق و شركت طلاب و اساتيد اين مجموعه برگزار شد.

امام صادق علیه السلام مي فرمايند:

شايسته است مومن هشت خصلت را دارا باشد :در سختی ها با وقار، در گرفتاری صبور، در آسایش شاکر و به روزی خداوند قانع باشد، به دشمنان ستم نکند، از دوستان کینه و دشمنی به دل نگیرد، بدنش از او در رنج و مردم از او در آسایش باشند.

منبع : اصول کافی، ج2، ص 47

امام سجاد علیه السلام
إِنَّ أَهْلَ زَمَانِ غَیبَتِهِ الْقَائِلُونَ بِإِمَامَتِهِ الْمُنْتَظِرُونَ لِظُهُورِهِ أَفْضَلُ أَهْلِ کلِّ زَمَانٍ لِأَنَّ اللَّهَ تَعَالَی ذِکرُهُ أَعْطَاهُمْ مِنَ الْعُقُولِ وَ الْأَفْهَامِ وَ الْمَعْرِفَةِ مَا صَارَتْ بِهِ الْغَیبَةُ عِنْدَهُمْ بِمَنْزِلَةِ الْمُشَاهَدَةِ وَ جَعَلَهُمْ فِی ذَلِک الزَّمَانِ بِمَنْزِلَةِ الْمُجَاهِدِینَ بَینَ یدَی رَسُولِ اللَّهِ ص بِالسَّیفِ أُولَئِک الْمُخْلَصُونَ حَقّاً وَ شِیعَتُنَا صِدْقاً وَ الدُّعَاةُ إِلَی دِینِ اللَّهِ سِرّاً وَ جَهْراً وَ قَالَ ع انْتِظَارُ الْفَرَجِ مِنْ أَعْظَمِ الْفَرَج.

ابی حمزه ثمالی از ابو خالد کابلی روایت می کند که امام زین العابدین علیه السّلام فرمودند: غیبت بوسیله دوازدهمین از جانشینان رسول خدا و امامان بعد از او ممتد می شود. ای ابو خالد مردم زمان او که معتقد به امامت وی می باشند و منتظر ظهور او هستند، از مردم تمام زمان ها بهترند، زیرا خداوند عقل و فهمی به آنها داده که غیبت در نزد آنها حکم مشاهده را دارد! خداوند آنها را در آن زمان مثل کسانی می داند که با شمشیر در پیش روی پیغمبر -علیه دشمنان دین- پیکار کرده اند، آنها مخلصان حقیقی و شیعیان راستگوی ما هستند که مردم را به طور آشکار و نهان بدین خدا می خوانند. و فرمود: انتظار فرج بزرگ ترین فرج است.
منبع : بحارالأنوار، ج 52، ص122

ورزش چوگان ورزشی است که در آن، ورزش‌کار بر اسب سوار می‌شود و با چوب‌دستی که سر آن دارای انحنا است، به چیزی(توپ) ضربه می‌زند.[1] این بازی به خودی خود و بدون در نظر گرفتن برخی مسائل پیرامونی، اگر تنها برای ورزش و تقویت جسم باشد مشکلی ندارد.[2] اما از آن‌جا که در گذشته، هدف از بازی‌هایی مانند چوگان، ورزش و بدن‌سازی نبود، بلکه تنها نوعی خوش‌گذرانی مخصوص پادشاهان و ثروت‌مندان و نوعی قماربازی به شمار می‌آمد، که علاوه بر غافل کردن انسان از یاد خدا و معنویات و ایجاد نفاق،[3] بدون آن‌که فایده‌ای داشته باشد،[4] خطراتی جسمانی نیز برای ورزش‌کاران به دنبال داشت؛ و چه بسا به دلیل استاندارد نبودن زمین ورزشی، گاه منجر به مرگ بازیکنان می‌شد؛ از این جهت در برخی از روایات توصیه شده تا افراد باایمان به دنبال این بازی نروند:

امام صادق(ع) فرمود: «در بازی چوگان، شیطان به دنبال انسان می‌آید و فرشته‏ها از او دور می‌شوند، و اگر کسی در این بازی از اسب خود بر زمین افتاده و از دنیا برود، در آتش قرار می‌گیرد».[5]

مشابه همین روایت با اندکی تغییر از امام رضا(ع) نیز نقل شده است.[6]

با این وجود می‌توان گفت که اگر شرایط برای اجرای این ورزش مهیا باشد و خطرات موجود در این ورزش رفع شود، و هدف از ورزش، بدنسازی باشد و نه تلاشی برای دور شدن از خدا و واقعیت‌ها و نیز قماری در این ورزش رخ ندهد، این بازی حرام نیست.[7]

پي نوشت:

[1]. ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، محقق، مصحح، میر دامادی، جمال الدین،‏ ج 2، ص 310، بیروت، دار الفکر للطباعة و النشر و التوزیع، دار صادر، چاپ سوم، 1414ق.

[2]. «اهمیت ورزش در اسلام»، 59279؛ «پیاده‌‌روی از نگاه روایات»، 33760؛ از این‌رو برخی علما وسيله قمار بودن این بازی را رد نموده و وجهی برای حرمت این بازی ندانسته‌اند؛ تبریزى، جواد، إرشاد الطالب إلى التعلیق على المکاسب، ج ‌1، ص 77، قم، مؤسسه اسماعیلیان، چاپ سوم، 1416ق؛ شیرازى، سید محمد، إیصال الطالب إلى المکاسب، ج ‌1، ص 246، تهران، منشورات اعلمى، چاپ اول، بی‌تا.

[3]. عده‌ای از علماء، الأصول الستة عشر، ص 51، قم، دار الشبستری للمطبوعات، چاپ اول، 1363ش.

[4]. «زندگی دنیا بازی و سرگرمی از نگاه قرآن»، 49926.

[5]. همان؛ شیخ صدوق، المقنع، ص 458، قم، مؤسسة امام مهدی عج، چاپ اول، 1415ق.

[6]. علی بن موسی (امام هشتم)، الفقه المنسوب للإمام الرضا ع، ص 284، مشهد، مؤسسة آل البیت ع، چاپ اول، 1406ق.

[7]. «پرداختن به ورزش کاراته»، 9064.

از نگاه آموزه‌های دینی، رعایت حد اعتدال در دوستی‌ها ضروری به نظر می‌رسد؛ یعنی باید حد و مرز دوستی رعایت شود، تا برای آینده انسان خطر آفرین نباشد و یا او را به زحمت نیاندازد. چه در آگاه کردن دوست به اسرار، چه در رفت و آمدهای بیش از اندازه، چه از توقّعات نابجا و …

در همین راستا امام علی(ع) در مقام آسیب‌شناسی رفاقت‌ها به نکته‌ای در این زمینه اشاره می‌فرماید:

«شَرُّ أَصْدِقَائِک‏ مَنْ‏ تَتَکلَّفُ‏ لَه‏»؛[1] بدترین دوستان تو کسی است که برای ادامه ارتباط با او خود را به زحمت و تکلّف بیاندازى.

«شَرُّ إِخْوَانِکَ مَنْ أَحْوَجَکَ إِلَى مُدَارَاةٍ وَ أَلْجَأَکَ إِلَى اعْتِذَار» بدترین برادران تو کسی است که تو را به رفتار ساختگی محتاج ساخته و به شیوه‌ای رفتار کند که مجبور شوی تا معذرت‌خواهی بکنی![2]

و…

معنای این روایات آن است که یک دوست خوب باید بی‌تکلّف و خودمانی باشد، به گونه‌ای که اگر به عنوان نمونه به خانه شما آمد و از همان مختصر چیزی که در خانه بود از او پذیرایی کردی، نزد او و پیش خودت شرمنده نباشی و اگر وامی از شما خواست و نداشتی، نتوانی بدون تکلّف به او بگویی و …

بر این اساس، اگر فردی که برای ادامه دوستی به او نیازمندی، و این نیاز موجب می‌شود که خود را به دردسر بیاندازی و به زحمت بیفتی، براساس تعالیم دینی دوست خوب محسوب نمی‌شود.[3]

البته تمام اینها بدان معنا نیست که نباید برای دوستان هیچ کاری کرد و هیچ قدمی برداشت، بلکه مهم آن است که دوستت آن‌گونه باشد که در دارایی و نداری، در توانمندی و ضعف، در سلامت و بیماری و … با او هیچ رودربایستی نداشته و بدون هیچ تکلفی و به سادگی همواره بتوانی وضعیت فعلی خود را با روابط دوستانه‌ای که دارید منطبق نمایی.

از این‌رو بدیهی است که «تکلّف» را نباید به معنای «زحمت» گرفت و این از وظایف دوستان است که در مشکلات یاور هم باشند و برای یکدیگر تلاش کرده و متحمّل زحماتی شوند. آنچه رفیق را نارفیق می‌سازد، «رودربایستی» و مجبور شدن به «رفتار تصنّعی» در برابر او است.

پي نوشت:

[1]. تمیمی آمدی، عبد الواحد بن محمد، تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، محقق، مصحح، درایتی، مصطفی، ص 419، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، چاپ اول، 1366ش.

[2]. همان، ص 418.

[3]. «ویژگی های دوست خوب»، 13888؛ «تأثیرات دوست بد»، 54836؛ «حد و مرز دوستی‌ها در اسلام»، 71982.

منوچهري دامغاني

ابوالنجم احمد بن فوض بن احمد منوچهري مشهور به منوچهري دامغاني از جمله شعراي برجسته ايران در نيمه اول قرن پنجم هجري است .

اطلاع دقيقي از تاريخ ولادت او موجود نمي باشد ولي مي‌توان گفت در اواخر قرن چهارم هجري يا اوايل قرن پنجم هجري در دامغان ديده به جهان گشود .

دوران كودكي در سرزمين دامغان در دشتهاي خيال انگيز در تابش آفتاب درخشان و شبهاي رؤيا خيزش رشد و نمو يافت و در نوجواني به گرگان و طبرستان سفر كرد و به خدمت زياريان در آمد اما از آنجائيكه در سال 426 سلطان مسعود غزنوي در لشگر كشي به طبرستان و استر آباد او را از ري به خدمت خوانده است بر مي آيد كه در اين زمان در اين شهر اقامت داشته و از آنجا به خدمت سلطان غزنويان شرف‌ياب شده است .

او تخلص خود را از منوچهر بن قابوس وشمگير امير زياري گرفت كه مقارن سالهاي 403تا423هجري قمري در زمان سلطان مسعود غزنوي در طبرستان و گرگان حكومت مي‌كرد .

احتمالا سالهائي از عمر شاعر در دربار امير سپري شده اما هيچ مدحي يا حتي نامي از امير در اشعار وي نيامده است .

عموم تذكره نويسان از نبوغ سرشار و ذكاوت بسيار وي در عنفوان جواني و احاطه وي به ادب عربي و حفظ اشعار شعراي بزرگ عرب و اطلاعات وي از علوم ديني ادبي و طب سخنها گفته اند و اتفاق نظر دارند همانگونه كه خود وي نيز در شعرش به اين نكته تصريح دارد :

من بدانم علم طب و علم دين و علم نحو

تو نداني دال و ذال و را و زا و سين و شين

منوچهري در دوراني پرورش علمي و ادبي يافته كه در مدارس الفباي عربي تدريس مي شد و متون ادبي براي نو آموز و دانش آموز نيز متون نظم و نثر عربي بود در تعليم شعر عربي هم طبعا از آغاز شعر يعني شعر جاهلي تدريس مي شد .

وي در اثر كثرت اطلاع و تسلط بر ادبيات عرب برخي از قصائد مشهور شاعران عرب را استقبال كرده است ولي با اينكه در قالب شعري مقلد شعراي عرب بوده اما در آوردن مضامين مبدع و مبتكر است چنانكه در رواني شعر و صور خيال و تشبيهات و استعارات مقتداي بسياري از شاعران بعد خويش است.

منوچهري را از پيشروان تصويرگري در شعر شمرده اند، اين شاعر طبيعت گرا آنچه را كه در طبيعت ديده به كمك نيروي تخيل و با كمك تشبيه ، تمثيل و قياس در روح و قالب واژه ها و كلمات ريخته و به مدد درك عالي موسيقيائي و بينش و دريافتهاي عميق خود ابتدا بر لوح ذهن و فكر و سپس بر روي كاغذ نقاشي و به تصوير كشيده است :

خيزيد و خز آريد كه هنگام خزان است

باد خنك از جانب خوارزم وزان است

آن برگ خزانست كه بر شاخ رزانست

گوئي به مثل پيرهن رنگرزانست

در مسمط موصوف صفت خزان ( فصل پائيز ) با تبحر و استادي كشيده شده كه اگر خواننده داراي هوش و نگاه معنوي باشد ضمن دريافت صفات و ويژگيهاي خزان به نقش تحول و دگرگوني در طبيعت و عالم هستي از ديدگاه حكمت و عرفان پي برده و هشدار منوچهري را جهت باور داشتن ناپايداري عالم فاني در مي يابد :

دهقان به تعجب سر انگشت گزانست

كاندر چمن و باغ نه گل ماند و نه گلنار

منوچهري در توصيف طبيعت بسيار چيره دست است با وصفي تمام و عالي شادي و دست افشاني افكار خود را جان بخشيده است و هرگز خود را بنده ملال نمي سازد و سعي مي كند از حال به بهترين صورت ممكن بهره برداري نمايد بدين گونه شاعر عشق در زندگي خود را در چارچوب شادماني محصور مي كند و خويش را سرگرم چيز ديگري نمي نمايد .

اين نكته نيز قابل ذكر است كه اگر شادي و شادخواري و خوشگذراني در شعر منوچهري محسوس است بايد به سن شاعري او هم توجه كرد در صورتيكه شاعران بزرگي چون فردوسي و سعدي قسمت عمده آثار جاويدان خود را بعد از پنجاه سالگي آفريده اند و چه بسا شاعران به سن كمال رسيده اين قبيل آثار دوران جواني خود را محو كرده باشند .

شاعراني كه در توصيف توانا بوده‌اند همچون قاآني شيرازي روش منوچهري را در بسياري از اشعار خود مد نظر داشته اند .

علاوه بر اين ابتكار در مضامين در قالب شعري هم منوچهري مبدع است و چنانكه مشهور است ابداع قالب شعر مسمط را به او منسوب كرده اند و با آنكه پس از او شاعران مسمطهاي دلپذيري ساخته اند اما هنوز مسمطهاي او به عنوان بهترين نمونه هاي مسمط شعر فارسي ذكر مي شود .

منوچهري به مانند شعراي عرب جابه جا و به علل مختلف سخن خود را به سمت خود ستائي سوق داده است بطوريكه از سخن وي رايحه فخر فروشي و مفاخره به مشام مي رسد چنانچه در قصيده اي خود را مردي فاضل مي داند كه سخنش هم رديف اعشي و دعبل است و همچنين در جاي ديگر از روي فخر گفته است كه : من بسي ديوان شعر تازيان دارم زبر

ديوان منوچهري حكايت از موارد متعدد تلميحات و اشارات شاعر به آيات قرآني دارد و در يك بررسي گذرا حدود 43 مورد از ديوان خود را به آيات قرآني نظر داشته و نيز متجاوز از 12مورد اشاراتي كه به احاديث نبوي داشته ديده مي‌شود، با اين همه نمي‌تواتد رسوخي را در او از اين بابت نشان دهد زيرا اشعارش او را در حلال و حرام دين بسيار بي مبالات و گستاخ نشان مي دهد .

وفات منوچهري را در سنين جواني حدود سال 432هجري قمري نوشته اند .

تنها نسخه منقح منوچهري در حال حاضر تصحيح استاد دبير سياقي در سال 1326با مقدمه و حواشي ، مقابله و تعليقات مي باشد

پير نجم الدين و پير علمدار

بطوريكه عطا ملك جويني نوشته است هنگاميكه سوباتاي سردار سپاه اعزامي چنگيز خان مغول جهت تسخير شهرهاي مركزي ايران و تعاقب آن سلطان محمد خوارزمشاه به سمنان رسيدند اين شهر را مورد تاخت و تاز قرار دادند بطوريكه جويني تصريح كرده در سمنان خلق بسيار بكشتند، موضوع ديگري از واقعه حمله وحشت زاي مغول به سمنان ننوشته اند بديهي است چنانچه مردم شهر مقاومتي در برابر هجوم مغول نمي كردند همانطور كه جويني نوشته بسيار كشته نمي شدند .

هنگامي كه خبر نزديك شدن سپاه ويرانگر و خونخوار مغول از طرف دامغان به سمنان رسيد دو تن از بزرگان شهر به نامهاي پير حسين علمدار و پير نجم الدين دادبخش (يا تاجبخش ) كفن پوشيدند و مردم شهر را به مبارزه و دفاع از سمنان تهييج و تشجيع كردند و خود پيشاپيش مردم به حركت در آمده و به محافظت از برج و باروي شهر پرداختند ولي مقاومت دلاورانه مردم اين شهر نيز مانند ديگر شهر هاي ايران پس از مقاومت شديد سرانجام به شكست مبدل شد .

مغولان پس از ورود به اين شهر به قتل عام مردم سمنان و غارت اموال آنان مشغول شدند در اين ميان پير حسين علمدار و پير نجم الدين دادبخش از فعاليت وطن پرستانه خود دست برنداشتند و بر بالاي برج داخلي شهر بي باكانه مقاومت مي كردند كار اين دفاع و مقاومت دليرانه ملي به جائي رسيد كه آنان پس از تمام شدن تير با پرتاب كردن خشت و سنگ به طرف دشمن كار جنگ و دفاع را همچنان ادامه دادند بطوريكه معروفست اين جانبازان گمنام وطن در راه حفظ و حراست زادگاه خود تا پاي جان مقاومت كردند تا سر انجام همانطوري كه پيش بيني مي‌شد با كسب افتخار عنوان سردار ملي در راه ميهن جان سپردند و شربت شهادت نوشيدند.

بعد از رفتن سپاه مغول به سوي خوار و ري افرادي كه از قتل عام سمنان جان به در برده بودند جنازه پير حسين علمدار را جلوي دروازه عراق (ري) و جنازه پير نجم الدين داد بخش را جلوي دروازه خراسان دفن كردند و براي يادبود اين واقعه تاريخي ملي و جاويد نگه داشتن خاطره جانبازان ميهن پرست شهر خود و تجليل از روح پر فتوح سرداران با شهامت و افتخار آفرين آرامگاههاي آبرومندي براي هر يك بنا كردند كه تا كنون باقي و پا برجاست .

گروهي مدفون مقبره شيخ نجم الدين دادبخش را شيخ نجم الدين طامه الكبري ناميده اند البته واقعه شهادت نجم الدين كبري كه او نيز در جريان حمله مغولان به خوارزم كشته شده، تقريبا شبيه واقعه شهادت شيخ نجم الدين دادبخش است اما برخي از محققان درباره شهادت شيخ نجم الدين طامه الكبري نوشته اند :

چون چنگيز خان آوازه وي را شنيده بود كسي را فرستاد كه: من خوارزم را قتل عام خواهم كرد آن بزرگ بايد از ميان ايشان برود و به ما بپيوندد. شيخ در جواب گفته : هفتاد سال با تلخ وشيرين روزگار در خوارزم با اين طايفه به سر بردم اكنون كه هنگام نزول بلاست اگر بگريزم از مروت به دور باشد.

بدين ترتيب احتمال داده مي شود كه دو تن از مدافعان معروف مذكور در شهر سمنان نيز از شاگردان شيخ نجم الدين طامه الكبري بوده اند در موقع بروز فتنه مغولان به اشاره و به دستور شيخ بزرگ به زادگاه خود مراجعت كرده و طبق فرمان مرشد خويش به شرحي كه گذشت همراه مردم سمنان دلاورانه از اين شهر دفاع كرده اند و سر انجام در راه دفاع از ملك و ملت شهيد شده اند .

مقبره پير نجم الدين كه از بناهاي قرن هفتم هجري است در مشرق سمنان بيرون دروازه خراسان در محلي بنام قبرستان پير نجم الدين واقعست .

در سمت مغرب سمنان ابتداي بلوار احداثي بين سمنان و محلات ثلاث مقبره اي وجود دارد كه منسوب به پير علمدار است .

محمد خان صنيع الدوله در كتاب مطلع الشمس مقبره مزبور را مربوط به علمدار حضرت علي بن موسي الرضا (ع) دانسته ولي مردم سمنان آنرا همان پيرحسين علمدار مي دانند .

احکام اموات در فقه امامیه
تحقیق پایانی
محقق:زینب کالشان
استاد راهنما:لیلا خواجه زاده
چکیده
دین مبین اسلام برای انسان مسلمان حرمت خاصی قائل است و یکی از موارد حتمی در زندگی هر انسانی لحظه¬ی جان دادن و مرگ است و ناگزیر هر انسانی آن را تجربه خواهد کرد. لذا دین اسلام برای این لحظات حساس از زندگی آدمی احکامی را بیان داشته است که این احکام دامنه¬ی وسیعی را شامل می¬شود و از مرحله ی آماده سازی شخص برای دفن و پس از دفن قابل بحث است.لذا پژوهش حاضر با عنوان احکام اموات در فقه امامیه به روش توصیفی تبیینی، با هدف آشنایی بیشتر با احکام اموات مسلمان انجام شده است ؛ نتیجه حاصله از مباحث گویای آن است که این احکام و آداب شامل واجبات و مستحبات می باشد که واجبات آن الزامی و مستحبات آن غیرالزامی می¬باشد .
کلیدواژه: احکام، اموات،غسل، کفن، دفن،تشییع،فقه امامیه.

تحقیق پایانی
عنوان: ابعاد فعالیت امام علی (ع) در دوران خلفا
محقق:فاطمه عظیمی پور
استاد راهنما: مرضیه عسگری
استاد داور:دکتر علی پریمی
چکیده
بعد از وفات رسول الله (ص ) جریاناتی صورت گرفت که نتیجه آن قطع شدن خلافت از اهل بیت رسول الله(ص) بود و در حالی که بارها پیامبر(ص) در طول زمان زندگی خویش حضرت علی(ع)را جانشین بر حق خود خوانده است ابوبکر خلیفه بعد از رسول الله انتخاب شد و بعد از او عمر و عثمان به خلافت رسیدند. حضرت علی(ع) در طول این سال¬ها فعالیت¬هایی برای حفظ اسلام و اقداماتی برای بازگرداندن خلافت انجام دادند با این¬که ایشان منصبی نداشتند ولی جامعه اسلامی را هدایت و راهنمایی می‌کرد و مشاوری امین برای خلفای وقت بود. لذا این نوشتار در پی شناختن ابعاد فعالیت¬های سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و علمی امام علی(ع) ، به بررسی فعالیت‌های امام در دوران خلفا با اتخاذ روش توصیفی- تحلیلی و با استفاده از قرآن و کتب روایی و تاریخی پرداخته و ابعاد گوناگون آنها را مورد بررسی قرار می دهد. به طور کلی فعالیت‌های امام علی (ع)در دوران خلافت موجب رشد و هدایت مردم و تعالی جامعه اسلامی در زمینه های گوناگون شد.
کلید واژه ها: فعالیت، فعالیت اقتصادی، فعالیت اجتماعی، فعالیت فرهنگی

لزوم روشنگری نسبت به مسئله نفوذ دشمن در کلام رهبر:
یا أَهْلَ الْکتابِ لِمَ تَلْبِسُونَ الْحَقَّ بِالْباطِلِ وَ تَکتُمُونَ الْحَقَّ وَ أَنْتُمْ تَعْلَمُونَ

ای اهل کتاب! چرا حق را با باطل می آمیزید، و حقیقت را پوشیده می دارید، در حالی که شما می دانید؟!

در این زمینه [مسئله ی نفوذ]روشنگری لازم است؛ روشنگریِ بدون اتّهام، بدون تهمت زدن، بدون مصداق معیّن کردن، امّا روشنگری اذهان مردم؛ چیز لازمی است. ببینید، یکی از آن چیزهایی که قرآن کریم خطاب به مخالفین، به یهود در آن روز، [میگوید] و بر آنها ایراد میگیرد این است: لِمَ تَلبِسونَ الحَقَّ بِالباطِلِ وَ تَکتُمونَ الحَقَّ وَ اَنتُم تَعلَمون؛ یکی از ایرادهای بزرگ این است که شما باطل را با حق مخلوط میکنید، مشتبِه میکنید؛ «لبس» یعنی اشتباه، «تَلبِسونَ» [یعنی ] مشتبِه میکنید حق را با باطل، وَ تکتُمونَ الحَقَّ، حق را کتمان میکنید. حقیقت را باید بیان کرد که این وظیفه ی ما است.

منبع:تفسیر قرآن مهر ج 3، 144

«قُرب» در لغت؛ به معناى نزدیکى یک شى‏ء به شى‏ء دیگر است. این نزدیکى گاه از جهت مکانى و گاه از بُعد زمانى است. بنابراین، قرب یا مکانى است و یا زمانى. در عرف عام نیز، قرب استعمال دیگری هم دارد که همان داشتن ارزش و منزلت و جایگاه در نزد دیگرى است.
قُرب از دیدگاه فلسفى بر سه قسم است: قرب مکانى و (زمانى)، قرب ماهوى، قرب وجودى. قرب مکانى و زمانى اختصاص به اجزاى عالم جسم و جسمانى دارد؛ چون خداوند مبرّاى از جسمانیت است در مورد او صادق نیست. قرب ماهوى هم برخداوند صادق نیست؛ زیرا خداى بزرگ، وجود بی‌نهایت و مطلق است، و ماهیت ندارد.
اما قرب وجودى، چون خداوند معطى و مبدأ هر وجود است و انفکاک علت تامه از معلولش ممکن نیست. و معلول، ربط محض نسبت به علت است؛ از این‌رو قرب حق تعالى به اشیا، از جهت قرب وجودى حضرتش به اشیا است.
در باب نزدیک بودن خداوند به ما، آیات قرآن چهار دسته‌اند:
الف) دسته‌اى از آیات دلالت بر اصل قرب می‌کند، که خداوند با ما نزدیک است.
ب) آیاتى که دلالت بر این دارند که خداوند از دیگران به ما نزدیک‌تر است.
ج) آیاتى که دلالت می‌کنند بر این‌که خداى بزرگ از رگ(گردن) به انسان نزدیک‌تر است.
د) آیاتى که دلالت دارند بر این‌که خداوند به انسان از خودش هم نزدیک‌تر است. در باب بیان این دسته از آیات باید گفت:
روشن است که خداوند را سمت و سویى نیست تا از آن طریق به درگاهش نزدیک شد، بلکه قرب الهی، به واسطه تقویت آثار وجودى انسان حاصل می‌گردد، تا آن‌جا که بتواند مظهر اسما و صفات الهی باشد و در طریق سعادت‌مندى، هر چه کمالات وجودى انسان بیشتر، درجات قرب او به خداوند افزون‌تر است.
اقسام «قرب» از منظر فلسفه
قرب بر سه قسم است: قرب مکانى (و زمانى)، و قربى که به معناى اتصال از ناحیه وجود است، و قربى که به معناى اتصال از ناحیه ماهیت است.
قرب و بُعد، از امورى هستند که در تحقق آنها دو چیز لازم است. مثلاً «الف» و «ب» باید باشند، تا با تحقق آن دو، گفته شود که الف به ب نزدیک است یا از آن دور است. قرب به این معنا مکانى است که در اجزاى عالم جسم و جسمانى صادق است، و یا قرب از جهت زمان است که یک زمان مشخص، در مقایسه با زمان دیگر نسبت به زمان ثالث، نزدیک‌تر است و در ما فوق طبیعت که مفارقات منزّه از نواقص و حدود جسمیّه‌اند و حرکت ندارند، و به خصوص در حقیقة الحقایق و هستى بی‌کران، که وجود محض و محض وجود و بسیط الحقیقه و صمد حق است، راه ندارند که «و لا صَمَدَه من اشار الیه و تَوَهَّمه»؛[1] آن‌کس که به او اشاره کند یا او را به وهم خود آورد، خدا را صمد و بی‌نیاز ندانسته است.
اما قرب به معناى اتصال از ناحیه ماهیت نیز، در حق تعالى صادق نیست؛ زیرا ماهیت در این مقام به قرینه مقابله‌اش با وجود، ماهیت به معناى اخص است که اجزاى حدّى شى‏ء است و از آن، تعبیر به جنس و فصل می‌شود که معرف حدود وجودات است و خداوند متعال منزّه از ماهیت[2] به این معنا است. چه این‌که حدّ براى او نیست تا ماهیات دیگر با او، نسبت اقرب و اَبعد در ماهیت داشته باشند: «من اَشار الیه فقد حَدّه و مَنْ حدّه فَقد عدّه»؛[3]
] کسى که به سوى خدا اشاره کند او را محدود کرده و کسى که او را محدود کرده به شمارش آورد.
دو فرد که در یک ماهیت شریک‌اند، آن دو مثل یکدیگرند؛ مانند «زید» و «عمرو» که در ماهیت انسان شریک‌اند، در حالی‌که حق سبحانه منزّه از «ضدّ» و «مثل» و «نِدّ» است.
قرب حق تعالى به اشیاء
در زمینه نزدیک بودن خدا به ما، آیات قرآن به چهار دسته تقسیم می‌شوند:
1. آیاتی که دلالت بر اصل قرب می‌کنند که خداى سبحان به ما نزدیک است؛ مانند: «فَاِنّى قریب اُجیب دعوة الداع».[4]
2. آیاتى که دلالت می کنند بر این‌که خداى سبحان با اقرب بودن نسبى به انسان از دیگران نزدیک‌تر است؛ مثل: «و نحن اقرب الیه منکم و لکن لا تبصرون».[5]
3. آیاتى که دلالت دارند خداى سبحان به انسان از رگ(گردن) نیز به او نزدیک‌تر است؛ مانند: «لقد خلقنا الانسان و نعلم ما توسوس به نفسه و نحن اقرب الیه من حبل الورید».[6]
4. آیاتى است که می‌گوید: خداى بزرگ به انسان از خود انسان هم نزدیک‌تر است؛ از قبیل: «یا ایها الذین آمنوا استجیبوا لله و للرسول اذا دعاکم لما یحییکم و اعلموا ان الله یحول بین المرء و قلبه».[7]
بحث درباره سه دسته اول، چندان مشکل نیست، اما دسته چهارم به آسانى حلّ نمی‌شود که چگونه خداى بزرگ به انسان از خود انسان نزدیک‌تر است؟
از این‌رو؛ برخى تفاسیر این مطلب را به پیروى از ظاهر برخى نصوص به همان حیلوله قدرت معنا می‌کنند و می‌گویند: منظور از «یحول بین المرء و قلبه»، آن است که گاهى انسان تصمیم بر انجام کارى می‌گیرد، بعد خداوند او را پشیمان می‌کند و نمی‌گذارد که او این تصمیم را ادامه دهد و یا آن‌را عملى سازد.[8]
این، معنایى تقریباً متوسط است، ولى اگر ما دلیل عقلى که مطابق آیه است داشتیم و ادله دیگر هم آن‌را تأیید کرد، داعى نیست که از ظاهر آیه که می‌گوید: خدا بین انسان و خودش فاصله می‌اندازد، دست برداریم؛ چون انسان که موجودى صمدى و درون پُر نیست، بلکه او مانند سایر موجودات امکانى اجوف است. چنان که از امام باقر(ع) نقل شده است: « ان الله عزوّجل خلق ابن آدم اجوف».[9]
حال که انسان اجوف و میان تهى است، پس بین انسان و خود انسان، احاطه هستى حق فاصله است. بنابراین، خدا به همه‌کس نزدیک است. اگر خدا نزدیک است با جمیع اوصافش نزدیک است؛ چون اوصاف ذاتى حق عین ذات او است و اگر اوصاف ذاتى[10] حضور داشت، اوصاف فعلى هم به تبع اوصاف ذاتى فعال و مؤثر خواهند بود.
پی نوشت
1.سید رضی، محمد بن حسین، نهج البلاغه، محقق، صبحی صالح، ص 272، خ 186، قم، هجرت، چاپ اول، 1414ق.
2. ماهیت به معناى حدّ وجود است و اختصاص به موجودات محدود امکانى دارد، و خداوند چون وجود مطلق و بی‌نهایت است حَدّى براى او نیست و لذا ماهیت ندارد.
3. نهج البلاغه، ص 40، خ 1.
4.بقره، 186.
5. واقعه، 85.
6. ق، 16.
7. انفال، 24.
8. طبرسى، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، مقدمه، بلاغی‏، محمد جواد، ج 4، ص 820، تهران، ناصر خسرو، چاپ سوم، 1372ش.
9. کلینى، محمد بن یعقوب، کافى، محقق، مصحح، غفاری، علی اکبر، آخوندی، محمد، ج 6، ص 282، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ چهارم، 1407ق.
10. اقسام صفات خداوند: 1. صفات ذات: که در انتزاع آنها تنها ملاحظه ذات کافى است؛ مانند صفات «دانایى، توانایى، حیات و…» 2. صفات افعال: اینها صفاتى هستند که در انتزاع آنها تنها ملاحظه ذات الهى کافى نیست، بلکه باید ذات را در مقام فعل و ایجاد در نظر گرفت و آنها را انتزاع نمود؛ مانند صفات «آفرینندگى، آمرزندگى، روزى دادن و…».

فرمایشات امام سجاد در مجلس ابن زیاد

امام سجاد (علیه‌السّلام) پس از سخنرانی در جمع کوفیان در مجلس ابن زیاد هم فرصتی کوتاه به دست آورد و با چند جمله کوتاه در آن مجلس اثر گذاشت. آن حضرت در پاسخ به ابن زیاد که می‌گفت: مگر علی بن الحسین را خدا در کربلا نکشت؟ فرمود: برادری به نام علی بن حسین داشتم که مردم او را کشتند. ابن زیاد گفت نه بلکه خدا او را کشت. امام (علیه‌السّلام) با تلاوت آیه قرآن پاسخ مغالطه ابن زیاد را داد. ابن زیاد که عصبانی شده بود، دستور داد او را ببرید و به قتل برسانید. «اَ لَیْسَ قَدْ قَتَلَ الله عَلِیَّ بْنَ الْحُسَیْنِ - فَقَالَ عَلِیٌّ قَدْ کَانَ لِی اَخٌ - یُسَمَّی عَلِیَّ بْنَ الْحُسَیْنِ قَتَلَهُ النَّاسُ - فَقَالَ بَلِ الله قَتَلَهُ فَقَالَ عَلِیٌّ - الله یَتَوَفَّی الْاَنْفُسَ حِینَ مَوْتِها - وَ الَّتِی لَمْ تَمُتْ فِی مَنامِها - فَقَالَ ابْنُ زِیَادٍ وَ لَکَ جُرْاَةٌ عَلَی جَوَابِی - اذْهَبُوا بِهِ فَاضْرِبُوا عُنُقَه‌» [۱]
امام سجاد (علیه‌السّلام) با اعلام آمادگی خویش برای شهادت به ابن زیاد گفت: «آیا به کشته شدن مرا تهدید می‌کنی؟ مگر نمی‌دانی که کشته شدن برای ما عادت است و کرامت ما در شهادت است؟. «ابا القتل تهددنی یا بن زیاد اما علمت ان القتل لنا عاده و کرامتنا الشهاده» [2] [3]

پی نوشت
1. مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج۴۵، ص۱۱۷، تهران، اسلامیه.
2.مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج۴۵، ص۱۱۸، تهران، اسلامیه.
3. سید بن طاووس، علی بن موسی، اللهوف، ص ۹۵.

تسویه، از ریشه «س وی»، مصدر باب تفعیل و به معنای مساوی کردن و به اعتدال رساندن است. [۱][۲]

این اصطلاح از کلمه قرآنی سَوَّیْتُهُ [۳][۴][۵][۶][۷]

واژه تسویه از دیدگاه مفسران

اغلب مفسران، تسویه را اعتدال در صورت و کامل شدن خلقت معنی کرده اند. [۸]
[۹]
میبدی آن را به معنای اعتدال مزاج و کمال برای قبول روح انسانی دانسته است. [۱۰]

اصطلاح تسویه در عرفان

اصطلاح تسویه در عرفان بسیار کم به کار رفته و ظاهراً تنها در آثار ع زیزالدین نسفی و محمود شبستری در باره آن توضیح داده شده است.

پی نوشت
1. حسین بن محمد راغب اصفهانی، المفردات فی غریب القرآن، ذیل «سوا»، چاپ محمد سیدکیلانی، بیروت (بی تا).
۲.ابن منظور، لسان العرب، ذیل «سوا».
۳. طه/سوره۲۰، آیه۵۸.
۴. قیامه/سوره۷۵، آیه۳۸.
۵. مریم/سوره۱۹، آیه۱۰.
۶. کهف/سوره۱۸، آیه۳۶.
۷. سجده/سوره۳۲، آیه۹.
۸. زمخشری، ج۲، ص۵۷۷.
۹. محمد بن عمر فخررازی، التفسیرالکبیر، ج۳۱، ص۱۳۹ـ۱۴۰، قاهره ، چاپ افست تهران