براساس منابع ديني و روايات اسلامي زمان هايي که طبيعت دچار تغيير و تحولات مي شود مثل زمان غروب يا طلوع خورشيد يا هنگام باريدن باران دعاي انسان مستجاب مي شود. نوروز نيز هم زمان با يکي از تحولات مهمي است که هر ساله در طبيعت رخ مي دهد زماني که زمستان به پايان مي رسد و بهار با همه زيبايي اش فرامي رسد به همين دليل لحظه تحويل سال جزو زمان هايي است که در آن احتمال استجابت دعا بسيار است. براي لحظه سال تحويل اعمالي مثل ذکر دعاي تحويل سال آمده است که در آن انسان از خداوند مي خواهد حال او را به «احسن الحال» تبديل کند. حجت الاسلام سعيد بهمني پژوهشگر قرآن و مدرس حوزه علميه قم در گفت وگو با خراسان به اين سوال که احسن الحال چيست و چه شرايطي دارد، پاسخ داده است.

حجت الاسلام بهمني تحول انسان و طبيعت را مهم ترين ويژگي نوروز بيان کرد و افزود: طبيعت از زمستان به سوي بهار شکوفا پيش مي رود. در اين ميان انسان هم دچار تحول و دگرگوني مي شود. يکي از زيباترين ادعيه ما که به دعاي تحويل سال مشهور است، درباره نوروز است که در آن انسان از خداوند مي خواهد که حال او را به «احسن الحال» تبديل کند، به عبارتي انسان با مسئلت اين که حال او به بهترين حال ها تبديل شود، سال خود را آغاز مي کند.

وي درباره معناي «احسن الحال» تصريح کرد: در روايات ما آمده که عيد روزي است که انسان در آن مرتکب گناه نشود. احسن الحال هم يعني اين که حالات انسان قرين هيچ گناهي نشود و همه لحظات او با اطاعت خداوند بگذرد. نتيجه اين اطاعت و گناه نکردن رشد و تعالي انسان و تبديل حال او به «احسن الحال» است. بنابراين «احسن الحال» به معناي فاصله گرفتن از گناه و تقرب به خداوند است و بدون اين دو، مولفه مهم «احسن الحال» تحقق نمي يابد.

اين پژوهشگر قرآن لحظات تحويل سال را به لحظه هاي شب قدر تشبيه کرد و گفت: همان طور که انسان در شب قدر از گناهان گذشته خود توبه مي کند و تصميم به زندگي بهتري مي گيرد، در لحظه هاي سال تحويل هم انسان با دعاي مخصوص اين زمان تصميم خودش را براي زندگي بهتر اعلام مي کند و از خداوند مي خواهد که در اين مسير به او ياري رساند.

در دعاي بيستم مکارم الاخلاق، امام سجاد(ع) مي فرمايند: «اللهم وفر بلطفک نيتي». نيت‌هاي ما بذرهاي اعمال ماست. به اين معنا که انسان ابتدا نيت مي کند و تصميم مي گيرد و بعد آن نيت را به عمل تبديل مي کند لذا امام سجاد در اين دعا از خداوند درخواست مي کنند که به لطف خودش زمينه هاي اعمال خوب را از طريق نيت هاي فراوان فراهم کند. اين نيت هاي فراوان به منزله بذرهاي اعمال صالح است. يعني مومنان اگر خود را قادر به اعمال صالح نمي بينند، در بهار دلشان بذرهاي نيت را مي کارند تا بعدها بذرهاي نيت کاشته شده در دلشان تبديل به اعمال صالح شود.

وي با بيان اين که ابتدا بايد «احسن النيات» در درون انسان به وجود آيد تا بعد به احسن الحال تبديل شود، گفت: پيش از آن که انسان «احسن الحال» را از خداوند طلب کند، بايد نيات آن در وجودش شکل بگيرد. احسن النيات اگر در وجود انسان به وفور شکل بگيرد، آن گاه باران رحمت الهي بر اين بذرهاي کاشته شده در وجود انسان مي بارد و به اعمال صالح منتهي مي شود. بنابراين وفور نيات صالح در وجود انسان همان زمينه و مقدمه حرکت به سوي «احسن الحال» است که البته اين نيات صالح نيازمند حرکت، پويايي و تلاش است تا به «احسن الحال» بدل شود. به تعبير قرآن «آمنوا و عملواالصالحات» انسان ابتدا بايد ايمان بياورد اما صرف ايمان آوردن کافي نيست و به عمل صالح هم نياز است.

به گفته حجت الاسلام بهمني همانطور که در شب قدر انسان احساس مي کند بايد تصميم تازه بگيرد و وارد فضاي جديد شود، در پايان سال و هنگام تحويل سال نو هم حالتي در انسان پديد مي آيد که احساس مي کند بايد وارد دوران تازه اي از زندگي شود و تصميمات تازه بگيرد. وي اظهار کرد: با توجه به دستورهايي که درباره شب قدر رسيده است گاه اين تصور ايجاد مي شود که تقدير انسان فقط در همين شب رقم مي خورد. از اين رو هرکس به قدر ظرفيت وجودي خود در اين شب از درگاه خداوند تمناهايي دارد. درحالي که شب قدر منحصر به آن سه شب (۱۹ و ۲۱ و ۲۳ ماه رمضان) نيست. شب قدر اسم معناست و هر زماني است که انسان نسبت به قدر وجودي خود آگاه شود يعني فطرت انسان در لحظه هايي بيدار مي شود و به تعبير رسول ا… (ص) لحظه هايي است که انسان در مسير وزش نسيم هاي رحمت الهي قرار مي گيرد و او بايد بداند که نسيم رحمت الهي وزيدن گرفته است و بايد خود را در مسير اين وزش نسيم قرار دهد.

وي با بيان اين که در لحظه  تحويل سال وجود انسان به لحاظ روحي و فطري براي پذيرش معارف الهي آمادگي دارد؛ گفت: در اين زمان، انسان احساس مي کند بايد از اشتباه هاي گذشته نزد خداوند توبه کند و تصميم هاي تازه بگيرد. امام صادق(ع) در حديثي مي فرمايند: «انسان عاقل کسي است که گذشته را استدراک (جبران) کند و بر زمان وارد شود؛ اين که کجا قرار دارد چگونه در چنين وضعيتي قرار گرفته و به کجا در حال حرکت است» پس زماني انسان مي تواند بر زمان وارد شود که خود را براي حرکت مهيا کرده باشد که اين مسئله نيازمند شناخت خود گذشته، حال و آينده است و لحظه تحويل سال تذکر نسبت به اين معاني است تا انسان از گذشته به آينده عبور کند.

حجت الاسلام بهمني با بيان اين که زمان هايي که طبيعت متحول مي شود مثل سال نو، دعاي انسان مستجاب مي شود گفت: در روايات ما بسيار تاکيد شده است که لحظه هاي تحول طبيعت مثل غروب خورشيد که روز به پايان مي رسد و شب تمام مي شود يا سحرگاه که شب به پايان و روز مي رسد آغاز مي شود يا زمان بارش باران،کسوف و خسوف خورشيد و ماه،زلزله و … جزو لحظه هايي است که دعاي انسان مستجاب مي شود و خداوند به دليل اين که در آن لحظه ها، اسباب تحول را در وجود انسان فراهم مي کند دعاي انسان را مستجاب مي کند، به همين دليل است که در اسلام براي اين لحظه ها اعمالي مثل خواندن نماز يا دعا توصيه شده است.

به گفته وي «احسن الحال» هم در وجود فرد و هم در وجود جامعه اتفاق مي افتد به ويژه آن که دعاي تحويل سال به صيغه جمع بيان مي شود و انسان دعا مي کند که خدايا حال ما را به «احسن الحال» تبديل فرما. در اسلام همواره جمع بيش تر مورد تاکيد است و اين صيغه جمع که در دعاي تحويل سال بيان شده است، اتفاقي نيست و کسي که اين موارد را طلب مي کند، طلب اجتماعي و جمعي دارد نه طلب فردي.

حجت الاسلام والمسلمين بهمني

به نقل از روزنامه خراسان