بزرگ‏ترین هنر شهید مطهری

مقام معظم رهبری ضمن سفارش فراوان به کاوش در شناخت شخصیت شهید مطهری، درباره ی بزرگ‏ترین و دشوارترین هنر استاد شهید، فرمودند: «… برخی از خطوط این چهره ی منور، هم‏چون اصلی‏ترین و سازنده‏ترین خطوط برای ترسیم چهره‏ای که امروز به حق یکی از بزرگ‏ترین معماران بنای فکری نظام اسلامی به حساب می‏آید، بیش از پیش مورد مداقّه قرار گیرد. یکی از خطوط، ناب‏گرایی در فهم و ارایه ی اسلام است که شاید بتوان آن را بزرگ‏ترین و دشوارترین هنر شهید مطهری شمرد».

مطهری؛ شخصیتی استثنایی

مقام معظم رهبری جنبه‏های استثنایی شخصیت استاد مطهری را چنین بیان می‏دارند :

«… فهم و شناخت اسلام ناب مستند، هوشمندی و بصیرت وافر در شناسایی جریان‏های منحرف و آلوده، شجاعت و بی‏پروایی در برخورد با جریان‏ها، سه خصوصیتی بودند که به شخصیت چند بُعدی و کم نظیر استاد فرزانه ی شهید ما، جنبه‏ای استثنایی می‏بخشیدند اما بی‏شک آن روح لطیف و حساس و آن دل خاشع و با صفا و آن اندیشه ی بزرگ و توانا و آن نستوهی و پی‏گیری در کار و تلاش علمی و فرهنگی و آن تحصیلات عمیق و علم وافر و آن آگاهی از جریانات سیاسی و اجتماعی و آن هوشمندی در شناخت مصالح اسلام و مسلمین و آن قوت استدلال و چیره دستی در گفتن و نوشتن و آن گسترش ذهن و همه سونگری در مقولات فکری و فلسفی و بالاخره آن اخلاص و عرفان و معنویت، ابعادی هستند که شخصیت بزرگ و کم نظیر او بدون شناخت آن‏ها شناخته نخواهد بود».

شکل‏گیری شخصیت استاد

یکی از پرسش های اساسی درباره ی شخصیت استاد مطهری این است که چه عواملی در رشد و شکل‏گیری شخصیت ایشان مؤثر بوده‏اند. پاسخ این پرسش را در کلام مقام معظم رهبری جست‏وجو می‏کنیم. ایشان دراین باره فرمودند:

«اولاً محیط خانوادگی آقای مطهری، یک محیط ممتاز بود. پدر ایشان جزو روحانیونی بود که از جنبه ی معنوی و زهد و تقوا یک فرد ممتاز بود…. مسأله ی بعدی، دوران طلبگی آقای مطهری بود که جزو دوره‏های بسیار خوب حوزه بود. تازه در قم، آن نشو جدید حوزه شروع شده بود… قم از آن فشار و اختناقی که بر اثر حکومت پهلوی داشت، خارج شده بود… بعد از این‏ها مسأله ی اساتید ایشان است؛ ایشان درس اخلاق و فلسفه را اول بار از امام آموختند. خوب پیداست که تأثیر استادی مثل امام خمینی رحمه‏الله بر روی یک شاگردی در آغاز نشو علمی چقدر زیاد است…. از جمله عناصر دیگری که روی شخصیت مرحوم مطهری موثر بود، علامه طباطبایی بود. ایشان بارها از علامه طباطبایی به صورت یک مراد و یک معشوق اسم می‏برد… آمدن به تهران و آشنایی با اصحاب فکر و اندیشه … یقیناً اگر آقای مطهری در قم می‏ماندند، ممکن بود یک مرجع تقلید بزرگی بشوند، اما آن بینش وسیع و اطلاعات همه جانبه در تهران… در ارتباط با محیط‏های مختلف و شخصیت‏های فکری و علمی مختلف دست داد…. اما چیزی که همه این استفاده‏ها را برای آقای مطهری ممکن می‏کرد، استعداد قوی این مرد بود».

نقش استاد مطهری در انقلاب اسلامی

درباره ی نقش استاد مطهری در انقلاب شکوهمند اسلامی، مقام معظم رهبری فرمودند: «نقش ایشان در اندیشه ی اسلامی، یک نقش بارزی بود؛ یعنی کم نظیر یا بی‏نظیر بود و بهترین کتاب‏ها، آن هم در حجم بسیار زیاد در زمینه ی اندیشه ی سالم و استوار اسلامی را مرحوم مطهری فراهم کرده و تهیه کرده و نوشته… این باور اسلامی بود که مردم را این طور می‏کشاند به صحنه ی مبارزه، این باور راچه کسانی به وجود آورده بودند،… مرحوم مطهری جزو کسانی است که قبل از شروع مبارزات نیز در این میدان نقش مهمی داشته است… نتیجه می‏گیریم که آقای مطهری در پیروزی این انقلاب، بلکه در به وجود آوردن این انقلاب هم نقش بسیار مؤثر داشتند… ایشان اولین کسی بود که روی خط التقاط حساس شد… .»

مخالفان اندیشه ی مطهری

مقام معظم رهبری در معرفی مخالفان اندیشه‏های شهید مطهری می‏فرمایند: «… یک جریان، جریان فکری وابسته به غرب یا شرق است…. یک جریان دیگر هم جریان ضد روحانی است. هر جریانی که در جامعه ما با روحانیون مخالف است، با مطهری خیلی مخالف است؛ زیرا آن‏ها برای مخالفت با روحانیون به ضعف‏های روحانیون تکیه می‏کنند… که مطهری نمونه یک روحانی است که وجودش این تهمت‏ها را به خودی خود برطرف می‏کند… جریان دیگر جریان ضد جمهوری اسلامی است. این جریان که مخالفت می‏کند با جمهوری اسلامی، با هر عنصری که در تداوم و استحکام این جمهوری نقش داشته باشد مخالف است. باز هم مطهری جزو کسانی هست که درتداوم و استمرار این جمهوری نقش داشت… بنابراین، مرحوم مطهری از این سه جریان مخالفت و خصومت می‏دید و هنوز هم با این‏که شهید شده، خصومت می‏بیند…».

اهمیت آثار شهید مطهری

مقام معظم رهبری، ضمن سفارش فراوان به ضرورت ترغیب مردم، به ویژه جوانان و روشن‏فکران به روی آوردن به آثار شهید مطهری فرمودند: «موضوع دیگری که بارها گفته شده و شخص امام هم فرمودند، بنده هم… باز تأکید کنم و تکرار کنم، ترغیب و روی آوردن به آثارشهید مطهری است. اعتقاد بنده این است که آثار شهید مطهری مبنای فکری این جمهوری کنونی ماست… مبنای فکری این انقلاب، تفکرات شهید مطهری است ولاغیر. دیگران به مقدمات این انقلاب خیلی کمک کردند، مردم را آگاه و روشن کردند، مردم را به حرکت و اندیشیدن واداشتند، اما آن افکار دیگر ـ غیر از افکارآقای مطهری ـ در ساخت این نظام کنونی ما تأثیری نداشت. این ساخت غیر از آن‏هاست… اگر ما بخواهیم که این نظام در ذهن مردم تعمیق بشود و حرکت انقلابی این مردم همچنان ادامه پیدا بکند باید افکار آقای مطهری در بین مردم رواج پیدا کند».

ویژگی عرفانی و اخلاقی مطهری

یکی از ویژگی‏های برجسته شخصیت آیت‏اللّه‏ مطهری، بعد عرفانی و معنوی ایشان است که به تعبیر مقام معظم رهبری، واقعاً یکی از فصول بسیار شورانگیز در زندگی این شهید عزیز است. رهبر معظم انقلاب در این‏باره فرمودند: «.. ایشان… مرد بسیار دقیق و ظریفی بود و به شدت تحت تأثیر هیجانات عرفانی و معنوی قرار داشت. بادیوان حافظ و اشعار عرفانی مأنوس بود. با قران زیاد مأنوس بود… اهل تهجد بودند و نماز شب باحالی می‏خواندند… من به حال آقای مطهری غبطه می‏خورم؛ زیرا واقعاً لطفی که خداوند در حق ایشان کرده یک چیز عجیبی است. مثلاً زمانی که ایشان به قم می‏آید، در اوایل کار، استادی مثل امام خمینی را پیدا می‏کند… بعد درس مرحوم علامه طباطبایی و انس طولانی با ایشان‏و… یعنی خدای متعال به ایشان لطف کرده و آن طور اساتید، شخصیت‏ها و بزرگانی را که انسان خیلی کم اتفاق می‏افتد که مثلاً در مدت عمرش یکی دو تا از این‏ها را ببیند ایشان همه این‏ها را دیده بود…».

مطهری و وحدت روحانی و دانش‏جو

نقش استاد شهید مطهری، در خنثی سازی توطئه ی جدایی دانشگاه و حوزه بسیارچشم‏گیر و انکارناپذیر است. مقام معظم رهبری در این‏باره فرمودند: «… مرحوم مطهری با دو ابزار و با دو وسیله می‏توانست تفاهم و نزدیکی بین دو قشر روحانیون و تحصیل کرده‏های جدید را به وجود بیاورد؛ یکی تلاش عملی و دیگری غنای شخصیت خود ایشان. از لحاظ تلاش عملی خوب ایشان در دانشگاه، درس گرفتند، با دانش‏جوها انس پیدا کردند… قطب و ملجأ برای تحصیل کرده‏های جدید شدند… دومین وسیله غنای شخصیت خود ایشان بود… وقتی تحصیل کرده‏های جدید نگاه می‏کردند، می‏دیدند که یک روحانی عالم متفکر فاضلی مثل آقای مطهری در مقابل خودشان دارند، از طرفی در حوزه علمیه هم می‏دیدند ایشان دل به قشر تحصیل کرده جدید بسته با آن‏ها سر و کار دارد، آن‏ها هم حالت تقارب و تفاهمی برایشان به وجود می‏آمد… ».