اهمیت دعا برای والدین ازمنظرقرآن کریم
خداوند متعال در قرآن مجید به این نکته تصریح می کند و می فرماید:
﴿رَبَّنَااغْفِرْليوَلِوالِدَيّ َوَلِلْمُؤْمِنينَ يَوْ م َيَقُومُ الْحِساب﴾ ؛ «پروردگارا! من و پدر و مادرم و همه مؤمنان را، در آن روزكه حساب برپا مىشود، بيامرز!».
گفته شده است این آیه شریفه، آخرین درخواست حضرت ابراهیم)علیه السلام) از خداوند بوده است که در آن از خداوند، چشمپوشی از لغزشهای سرزده از وی و بهرهمند گرداندن خودش، پدر و مادرش و تمام مؤمنین و مؤمنات از لطف و رحمت پروردگار در روز رستاخیز را خواهان است.
و اگر حضرت ابتدا خودشان را مدنظر داشته است و بعد دیگران را ، به جهت این است که خواسته به عنوان رهبر جامعه در تکالیف الهی پیشگام باشد.
بنابراین رهبر جامعه در مقابل پدر و مادرش مسئول است. همچنان که سایرین این گونهاند و رهبر بودنش نباید مانع ازآنجام وظایفش نسبت به والدینش گردد و خداوند با آموختن این دعا به ابراهیم درجه اهمیت دعا برای والدین را حتی با داشتن برترین مسئولیتها به ما میآموزد.
گفتن نکتهای در این آیه خالی از فایده نیست اینکه، منظور از « والدیّ» در این آیه پدرمشرک نمیباشد، چراکه خداوند صراحتاً در آیاتی از قرآن کریم، مؤمنین را از دعا و طلب مغفرت برای مشرکان نهی کرده است. بنابراین یکی از شرایط دعا برای والدین، موحد بودن آنهاست و جالب است که بدانیم با توجه به استفاده حضرت ابراهیم از واژه « ربنّا» در این آیه، برخلاف آیات قبل که از واژه « ربّی» استفادهشده است، میتوان این نکته را برداشت کرد که ما، علاوه بر شکرگزاری از نعماتی که خداوند به ما عطا نموده است، در مقابل نعماتی که خداوند به سایر مؤمنین بالأخص پدر و مادر ارزانی داشته، موظف به شکرگزاری هستیم.
در آیه دیگر نیز میخوانیم که ﴿وَاخْفِضْ لَهُماجَناحَ الذُّلِّ مِنَ الرَّحْمَةِ وَقُلْ رَبِّ ارْحَمْهُما كَما رَبَّيانيصَغيرا﴾ ؛ «و بالهای تواضع خويش را از محبّت و لطف، در برابر آنان فرود آر! و بگو: پروردگارا! همانگونه كه آنها را در كوچكى تربيت كردند، مشمول رحمتشان قرار ده!»
در این آیه شریفه خداوند متعال پس از سفارشهایی که درباره والدین در زمان حیاتشان نموده است، سرانجام امر میفرماید که: ایشان را ( والدینت) حتی زمان روی آوردنت به درگاه الهی ( در زمان حیات و مماتشان) نیز از یاد مبر و برایشان از درگاه خداوند متعال، رحمت وی را طلب نما و این درخواست را با دلیل همراه ساز، همچنان که آنها در کودکی بر من رحم کردند، تو مشمول رحمتشان فرما.
« خداوند متعال در این آیه، امر به دعای رحمت برای والدین مینماید. بنابراین میتوان نتیجه گرفت که دعا برای پدر و مادر، پس از حیاتشان نیز مسموع درگاه الهی و یک ادب دینی و وظیفه برای فرزندان محسوب میشود. خواه این دعا اجابت گردد و خواه اجابت نشود».
« اما از دستور ویژه خداوند به دعا برای والدین باکیفیت و الفاظ خاص میتوان فهمید که خدا، به این دعا اهمیت داده و عنایت ویژهای به آن دارد و احتمال اجابت این دعا بسیار زیاد است».
« حقیقت دعای رحمت نمودن اولاد نسبت به والدین در آن است که اگر مؤمناند گوید: بار خدایا ایشان را از عقوبت آن جهان، برهان و به بهشتیان برسان و اگر کافرند گوید: بار خدایا، آن دو را به اسلام وایمان هدایت فرما.
﴿رَبّ اغْفِرْلى ِوَلِوَالِدَىَّ وَ لِمَن دَخَلَ بَيْتىِ مُؤْمِنًا وَلِلْمُؤْمِنِين َوَالْمُؤْمِنَاتِ وَلَا تَزِدِ الظَّالِمِين َإِلَّا تَبَارَا﴾ ؛ «پروردگارا! مرا و پدر و مادرم و تمام كسانى را كه با ايمان وارد خانه من شدند، و جميع مردان و زنان با ايمان را بيامرز و ظالمان را جز هلاكت بيفزا !»
علامه طباطبایی درباره این آیه شریفه میگوید: منظور از«من دخل بیتی» مؤمنین از قوم او است، و منظور ازجمله«وللمومنین والمومنات» تمامی زنها و مردهای مؤمن تا روز قیامت است.
و جمله«ولاتزد ظالمین الا تبارا» منظور از کلمه «تبار»هلاکت است؛ و ظاهراً مراد از «تبار»آن هلاکتی است که درآخرت باعث عذاب آخرت میشود، و چنین هلاکتی همان ضلالت است و در دنیا باعث نابودی میگردد، و آن غرق شدن است.
این آیه نیز به عنوان آخرین دعا و درخواست حضرت نوح(صلی الله علیه و آله) از خداوند بیان شده است. همچنان که دعای پایانی حضرت ابراهیم)علیه السلام) طلب مغفرت برای خود، والدین و سایر مؤمنین بود، حضرت نوح)علیه السلام) نیز ابتدا برای خودش که مبادا قصور و ترک اولایی از وی سرزده باشد، سپس برای والدینش که در راه رسالت وی زحماتی را متحمل شدهاند، جهت قدرشناسی از ایشان و در پایان برای تمام کسانی که به وی ایمان آورده و همه مؤمنین و مؤمنات در تمام جهان و تمام زمانها از درگاه قدس الهی، طلب مغفرت مینماید.
با توجه به تأکیدات خداوند متعال در آیات مختلف قرآن کریم بر دعا برای والدین و همچنین روایات فراوانی که دراین باره واردشده است، واجب بودن این امر بر فرزندان، مشخص خواهد شد.
برگرفته از تحقیق پایانی سطح 2،«تبیینی از آموزه های امام سجاد در دعای 24 صحیفه سجادیه »،محقق:سمیرا قریب،استاد راهنما ،لیلا خواجه زاده، استاد داور :دکتر علی پریمی،تاریخ دفاع:زمستان 93