در میان امامان معصوم (علیهم السلام) برای هیچ کدام همانند امام صادق (ع) فرصت و شرایط مساعدی پیش نیامد تا بتوانند در سطح وسیع به انقلاب فرهنگی بپردازند و با تشریح فرهنگ غنی و پرمایه اسلام تاسیس دانشگاهها و مدارس برگسترش اسلام بیفزایند و نا آگاهان را از اطراف و اکناف متوجه اسلام کنند.
گرچه امام باقر (ع)فرزندان متعددی داشت ولی هیچ یک در فضایل و تمایلات همچون امام صادق(ع) نبودند ،ایشان دست راست پدر خویش بود و در فراز و نشیب ها به ویژه در تربیت شاگرد و نهضت فرهنگی و مبارزه با طاغوتیان دستیار پدر بود.
یکی از محورهای زندگی امام جعفر صادق (ع) بعد علمی ایشان است از آنجا که عصر امام صادق (ع)عصر برخورد اندیشه ها و تحولات علمی بود و امام صادق (ع)با تاسیس حوزه علمیه با تمام وجود به میدان علم و دانش آمده بود طبعا پای بحث و بررسی های علمی به میان می آمد.
امام صادق (ع)و شاگردانش به مخالفان آزادی بیان می دانندو آنها را به مناظره دعوت می کردند و دعوت مناظرات افراد را می پذیرفتند و در این راستا مناظرات بسیاری می کردند.
شاگردان امام منحصر به شیعیان نبودند بلکه از پیروان اهل سنت و جماعت نیز از کتب آن حضرت برخوردار می شدند پیشوایان مشهور اهل سنت بلا واسطه یا با واسطه شاگرد امام بودند.
امام صادق (ع) هر یک از شاگردان خود را در رشته ای که با ذوق و قریحه ی او سازگاری داشت تشویق می نمود در نتیجه هر کدام از آنه در یک یا دو رشته از علوم مانند حدیث ،تفسیر علم کلام و امثال اینها تخصص پیدا می کند .

جابر بن حیان که او را پدر علم شیمی می خوانند ،یکی از شاگردان امام صادق(ع) بود که کتابی در هزار صفحه بزرگ شامل 500 رساله در علوم مختلف تالیف نمود.
باید تصدیق کرد که دنیای اسلام برای تجدد علمی خیلی بیشتر از اروپا آمادگی داشته است وسعه ی صدر اسلام ، حقایق علمی را می پذیرفته است .در صورتی که اروپا در قرن پانزدهم میلادی و حتی در قرن شانزدهم قدرت تحمل شنیدن حقایق علمی را نداشت.
نظریات علمی امام جعفر صادق در آن زمان ،بسیار بی نظیر بود تا جایی که به برخی از نظریات ایشان بی توجهی می شد.
از جمله نظریات ایشان در باره ی حرکت زمین به دور خودش است و اینکه سبب پیدایش شب و روز حرکت زمین به دور خودش است،نه گردش خورشید در اطراف زمین.
از جمله نظریات زیبای ایشان این بود که اگر نوزاد در طرف چپ مادر بخوابد آرامش بیشتری در طول شب خواهد داشت . هم اکنون بهترین مراکز تحقیقاتی در باره ی نوزادان نظریه ایشان را بعد از مطالعات زیاد تصدیق کرده است. در مجموع می توان گفت بهترین گواه برشان و مقام علمی ایشان پیشرفت علم و کشف تازه هایی است که سخنان ایشان را تصدیق می کند خوشا به سعادت کسانی که در همان زمان به مقام علمی ایشان اعتراف کردند .

منابع
1- نگاهی بر زندگی امام صادق (ع)،محمد محمدی اشتهاردی، ، تهران ، نشر مطهر ،1374،
2- سیره پیشوایان ،مهدی پیشوایی ،قم ،موسسه تحقیقاتی و تعلیماتی امام صادق(ع)،چاپ پنجم،1376،
3- مرکز مطالعات اسلامی استراسبورک ،ذبیح الله منصوری،مغز متفکر جهان شیعه، چاپخانه رستمی چاپ نوزدهم،تابستان 79،