اذا تم العقل نقص الكلام.

 
هنگامى كه عقل انسان كامل گردد، گفتارش كوتاه مى‏ شود.

انسان، هر اندازه كه عقل و شعورش بيشتر شود و به سوى كمال برود، به همان نسبت، كمتر حرف ميزند و در عوض بيشتر فكر مى‏ كند.
كسانيكه زياد حرف مى‏زنند و جلوى زبان خود را نميگيرند، عقلشان كم و فكرشان كوتاه است. بهمين دليل، هنگام سخن گفتن، درباره آنچه مى‏گويند، فكر نمى‏ كنند، و هر چه به زبانشان آيد بدون فكر و انديشه، بيان مى‏ كنند.
اما برعكس، افراد عاقل، تا زمانى كه موضوعى را خوب بررسى نكرده ‏اند، و درباره خوب و بد آن نينديشيده‏ اند، سخنى بر زبان نمى‏ آورند. به همين دليل، شخص عاقل، كمتر حرف ميزند، چون مقدارى از وقت خود را، به فكر كردن درباره گفتارى كه مي خواهد بر زبان آورد، مى‏ گذراند.
حضرت على عليه ‏السلام، در جمله ديگرى ميفرمايد: (( زبان عاقل، در پشت عقل او قرار دارد)).
يعنى: شخص عاقل، عقل خود را پيش از زبانش به كار مى‏اندازد. در هر كارى، اول فكر مى‏كند، عقل و شعور خود را به كار مى‏ گيرد، و هنگامى كه به درستى سخن خود مطمئن شد، زبان به گفتار مى‏گشايد. در حاليكه شخص نادان، پيش از آنكه فكر خود را به كار اندازد، شروع به حرف زدن مى‏كند، و چه بسا كه با سخنان بى‏ معنى و حساب نشده‏ اش، هم خود و هم ديگران را به زحمت و ناراحتى دچار مى‏ سازد.

منبع: پندهاى كوتاه از نهج البلاغه،نويسنده : هئيت تحريريه بنياد نهج‏ البلاغه