کسانی که زندگی خود را وقف بدست آورن منافع مادی و ثروت کرده اند به شما خواهند گفت:

که احساس خوشبختی را در اموال خود نمی یابند.

خوشبختی هرگز انعکاس ثروتهای مادی یک شخص نیست،

بلکه انعکاس ثروتهای معنوی و احساسی او است.

خوشبختی انعکاس تعداد روابط دوستانه ای است که هر کس می تواند داشته باشد،

انعکاس تعداد افرادی است که در طول زندگی خود توانسته خوشبخت و هدایت کند،

و نتیجه قدرشناسی از داشته ها است و نه میزان نارضایتی از نداشته ها.

قدردان داشته هایتان در زندگی باشید

و تا می توانید در خوشبختی و هدایت دیگران تلاش کنید

و زندگیتان را بخاطر آنچه که هم اکنون هست دوست بدارید.

بدون ترديد يك ماه روزه‌داري و مبارزه عملي با هواهاي نفساني، تأثير بسيار عميقي در روح و روان و سلامت جسماني انسان دارد؛ اما چه كنيم روزه ما اثرش بر نفس و جان باقي بماند؟

در مرحله نخست بايد بكوشيم تا روزه ما كامل و واقعي باشد و آن گاه اثر آن تا سال آينده، بلكه براي هميشه، باقي مي‌ماند.

امام جعفر صادق عليه‌السلام مي‌فرمايد: «هرگاه روزه دار هستي، پس بايد گوش و چشم تو از حرام به دور و جوارح و اعضاي تو از زشتي‌ها پاك باشد و بايد كارهاي بيهوده و لغو را از خود دور كني… لازم است بر تو حلم و وقار و خشوع روزه واقعي [زيرا روزه‌دار واقعي كسي است كه‌] كاملاً مراقب و مواظب تمامي شئون زندگي‌اش باشد تا كوچك‌ترين نواقص شرعي، عرفي و اخلاقي از او مشاهده نگردد… روزه‌دار بايد در حد امكان، سكوت و خاموشي را اختيار كند؛ مگر ذكر خدا و بيان نيازمندي‌هايش؛ از قهقهه و بلند خنديدن بپرهيزد؛ زيرا خداوند بر خنده‌هاي قهقهه خشم دارد».1

از اين سخنان پر معناي امام صادق عليه‌السلام، استفاده مي‌شود كه روزه وقتي كامل است و ما روزه‌دار واقعي محسوب مي‌شويم كه اين عمل، فقط خودداري از خوردن و آشاميدن نباشد؛ بلكه همه اعضا و جوارح ما روزه‌دار باشند و چنين روزه‌اي، كامل و واقعي است و طبعاً اثر آن پايدار خواهد بود. علاوه بر آن چه گفته شد، دو عمل مهم ديگر بايد انجام دهيم تا اثر روزه تا ماه مبارك رمضان بعدي باقي بماند كه عبارتند از:

1. پرهيز از آن چه كه موجب زايل شدن اثر روزه مي‌شود. علت غايي روزه، دست‌يابي به «تقوا» (دوري از گناه) است؛ زيرا گناه با هدف روزه منافات دارد و ما هنگامي مي‌توانيم از اثر روزه (تقواي الهي)به طور مستمر بهره‌مند شويم كه رفتارمان، همسو و هم جهت و در راستاي پرهيزگاري باشد.

2. علاوه بر اجتناب از گناه، بايد ارتباط خود را با آن چه در ماه مبارك رمضان انجام داده‌ايم، قطع نكنيم؛ يعني براي تقويت آثار روزه، گاهي روزه بگيريم؛ البته اين روزه‌ها واجب نيست؛ ولي از نظر كيفيت بايد به همان صورتي باشد كه در ماه مبارك رمضان روزه مي‌گيريم؛ يعني، همه اعضا و جوارح ما روزه باشند.

بنابراين، استواري عمل و مداومت بر آن، موجب مي‌شود تا اثر آن عمل باقي بماند. امام باقر عليه‌السلام فرمود: «دوست داشتني‌ترين عمل نزد خداوند، عملي است كه بنده آن را ادامه دهد؛ هر چند اندك باشد».2 و يكي از دلايل استمرار عمل، حفظ و بقاي اثر آن است. از نظر علمي و تجربي نيز اين حقيقت ثابت شده است كه براي ماندگاري يادگيري و نهادينه شدن صفات اخلاقي و معنوي، يك فرآيند دو مرحله‌اي را بايد طي كرد؛ شكل‌گيري و تثبيت و بقا.

هر مهارتي كه انسان به دست مي‌آورد، براي تثبيت و بقاي آن، بايد ارتباط خود را با آن مهارت - اگر چه به صورت اندك - حفظ كند. اين مطلب در مورد مسائل معنوي و اخلاقي نيز صدق مي‌كند؛ يعني اگر بخواهيم اثرات ماه مبارك رمضان، نه تنها تا ماه رمضان بعدي حفظ شود، بلكه به عنوان يك سرمايه معنوي براي هميشه باقي بماند، بايد ارتباط خود را با اين ماه حفظ كنيم. نگه داشتن اين ارتباط، ممكن نيست؛ مگر با انجام دادن همان اعمالي كه در ماه رمضان انجام مي‌داديم.

از اين رو، توصيه مي‌شود كه بعد از ماه مبارك رمضان، گاهي روزه بگيريد و تلاوت قرآن را - هر چند روزي يك صفحه - قطع نكنيد و دعاهاي مربوط به ماه‌هاي بعد از رمضان را هر روز بخوانيد؛ سيره عملي بزرگان دين - مانند پيامبر و ائمه عليهم‌السلام همواره اين بود كه بعضي از روزها را روزه مي‌گرفتند و توصيه مي‌كردند كه حداقل هر ماه سه روز، روزه بگيريد (اول، وسط و آخر ماه) و حداقل هر روز پنجاه آيه قرآن را تلاوت كنيد و… . اين سيره و سفارش‌ها، براي استمرار و بقاي آثار ماه مبارك رمضان و تبديل آن حالات معنوي، به صفات و ملكات ماندگار و هميشگي است؛ به گونه‌اي كه اين آثار، جزء وجود و شخصيت انسان شود و همواره رفتارهاي او را تحت تأثير قرار دهد.

1. بحارالانوار، ج 96، ص 292.
2. اصول كافي، ج 3، ص 129، ج‌2.

بیا که ترک فلک خوان روزه غارت کرد

هلال ماه به دور قدح اشارت کرد

ثواب روزه و حج قبول آن کسی برد

که خاک میکده عشق را زیارت کرد . . .

*****

عید است و دلم خانه ویرانه، بیا

این خانه تکاندیم ز بیگانه، بیا

یک ماه تمام مهیمانت بودیم

یک روز به مهمانی این خانه بیا

*****

رمضان می رود و می برد از کف دل ما

آنکه یک ماه صفا یافت از او محفل ما

رمضان عقده گشا بود گنه کاران را

وای اگر او رود و حل نشود مشکل ما

حال که ای ماه خدا می روی آهسته برو

که ندانی چه کند رفتن تو با دل ما

*****

قدر بشناسید مستان آخرین پیمانه را

ساقی امشب می کند تعطیل این پیمانه را

گو به مهمانان که مهمانی به پایانش رسید

خورده یا ناخورده باید ترک کرد میخانه را

*****

فطر آمده خوردنی فراوان بخورید

پیتزا و مرغ بریان بخورید

دزدانه اگر در رمضان میخوردید

شوال رسیده پس نمایان بخورید

*****

رمضان دعوتی است به بازیافتن خود گمشده و ضیافتی است برای تناول از مائده تقوا که پایان این مهمانی خدایی عید فطر است.

فطر چیدن میوه‌هایی است که از فطرت می‌جوشد و سپاس نعمتی است که در رمضان نازل شده است.

پیروزی بر خصم درون جشنی روحانی دارد به نام عید فطر که میثاق بستن با فطرت را از سوی روزه‌داران مجاهده‌گر اعلام می‌دارد.

عید فطر روزی است که همه مسلمانان جهان در کنار یکدیگر به نماز می‌ایستند و به عبادت خداوند متعال می‌پردازند و کام خویش را با حلاوت ذکر او شیرین می‌کنند.

عید فطر حکایت از پیوند معنوى انسان با خداى خویش دارد.

در روز عید فطر گویى یک مسلمان از نو متولد مى‏شود چرا که طبق گفتار امیر مؤمنان (ع) روزه‌داران در شب عید فطر از تمام آلودگى‏ها و پلیدى‏ها پاک شده ‏اند و کمترین پاداش خود را که پاکى و پاکیزگى است دریافت نموده‏ اند

شعار تکبیر، تحمید و تقدیس از جمله اعمالى است که به روز عید جلوه خاصى مى‏بخشد

عید فطر روزی است که فطرت آدمی به واسطه 30 روز اخلاص شکوفا شده و به معطر کردن فضای زندگی انسان می‌پردازد.

فطرت چه عطر دل انگیز و روح افزایی دارد و عید فطر عید زیبایی‌های معنوی و عید بشارت و عید سعادت است.

عید فطر پاداش افطارهای خالصانه و مهر قبولی انفاق‌های به قصد قربت و در حقیقت پایان‌نامه دوره ایثار و گذشت است.

عید میعادی در زمان و فطر میثاقی با فطرت است زیرا رمضان دعوتی به بازیافتن خود گمشده است.

عید فطر ضیافتی برای تناول از مائده تقوا، عید توفیق بر طاعت و اطاعت، عید توبه و تهذیب نفس، عید ذکرهای شبانه، عید مهار خواسته‌ها و خودخواهی‌ها و عید محرومان و گرسنگان است.

بقلم فائزه

شب 21 از دو جهت دارای اهمیت است: 1- شهادت حضرت علی (ع) 2- یکی از لیالی قدر بودن که درک و معرفت آن موجب می شود ره صد ساله در یک شب پیموده شود شب قدر، شب تفکر در مورد خویشتن است.
** حضرت علی شخصیت الهی در کالبد انسانی است که هنوز بشریت نتوانسته است به قدر و منزلت او پی ببرد. شخصیتی که تمام صفات خالق در حد مخلوق به طور کامل و جامع در او وجود دارد. شخصیتی که حتی از سوی دشمنان خویش با تعابیری زیبا و واقعی توصیف می شود. شخصیتی که افضل من الاشیا است اما خود را بنده ای از بندگان رسول خدا معرفی می کند.
علی (ع) شخصیتی است که پیامبر در معراج دیدند که جایگاه علی در نزد آسمانیان کمتر از زمینیان نیست که ملائکه در آسمان تمثالی از علی را بخاطر حب به او در آسمان دارند.
علی در زهد، تقوا و علم منحصر بفرد است. علی شخصیتی است که بخاطر حفظ اسلام ردای خلافت را پذیرفت. علی در کلیه آزمون های قبل و بعد از رحلت پیامبر سرافراز و سربلند فارغ التحصیل شد.
على از آن نظر محبوب است كه پيوند الهى دارد. دلهاى ما به طور ناخودآگاه در اعماق خويش با حق پيوستگى دارد و چون على را آيت بزرگ حق و مظهر صفات حق مى يابند به او عشق مى ورزند. در حقيقت پشتوانه عشق على پيوند جانها با حضرت حق است كه براى هميشه در فطرتها نهاده شده و چون فطرتها جاودانى است مهر على نيز جاودان است.
در یک کلام علی یعنی وجود علوی در سایه تعالیم نبوی برای پیوند سرمدی
** چگونه شب قدر را درک کنیم که تمام گناهان انسان حتی اگر به اندازه ستارگان آسمان و به سنگینی کوهها باشد بخشیده شود؟
1- آشتی با خداوند: مثل آشتی یک فرزند با والدین، برای خداوند ناز کنیم مثل یک کودک خردسال
2- رو راست بودن با خداوند، اهل کلک نباشیم، از طرفی آمرزش بخواهیم اما ازطرفی همچنان ربا، دروغ ، بی احترامی و … در زندگی ما جاری باشد.
3- دعا نمودن، یعنی درخواست از خدا داشتن، اظهار محبت به او نمودن
4- شب قدر باید ظرف وجودی و درونی خود را پاک کنیم و به اندازه ظرفیت خود رحمت الهی را دریافت کنیم. شب قدر، شب افاضه رحمت الهی است اما بین رحمت الهی و ظرفیت انسانی سنخیت و ارتباط وجود دارد. که باید از خداوند بخواهیم ظرف ما را به اندازه صالحان درگاه خود قرار دهد.
5- شب قدر، شب پذیرش و آمادگی رحمت الهی است. اما به شرط که طهارت باطنی که همان رشد و کمال معنوی است را در خود ایجاد نماییم. شب قدر ، شب انس با خداست. یعنی تسلیم او بودن دل از غیر او بریدن. وتنها عاشق او باشیم. تا حب الهی ایجاد نشود حب عبادت معنا نمی یابد..
شب قدر یعنی صفاتی مثل سوء ظن، بداخلاقی، حسادت، تهمت، غضب و… که مزرعه شیطان است را از خود دور نماییم. زیرا چه بسا یک صفت رذیله مثل تند خویی و بداخلاقی 20 سال توفیق رسیدن به سعادت و هدایت را از انسان سلب می نماید.
شب قدر دعوت خداوند از بندگان برای رجوع به خویش و اظهار پشیمانی از گناهان خویش است.
شب قدر کیمیاترین شب سال است که تمام مقدمات برای آمرزیده شدن فراهم است.
شب قدر، شب سرنوشت و تقدیر است. شب تسلیم و ارتقا و رشد است.

بقلم فائزه

عظمت و فضیلت این شب بر سایر شبها را از این امور می‌توان به دست آورد:

۱) آمرزش گناهان:

پیامبر خدا(ص) در تفسیر سوره «قدر» فرمودند:
«هر کس شب قدر را احیا بدارد و مؤمن باشد و به روز جزا اعتقاد داشته باشد، تمامی گناهانش آمرزیده میشود.»

۲) قلب رمضان:

امام صادق(ع) فرمودند:
«از کتاب خدا استفاده می‌شود که شماره ماههای سال نزد خداوند، دوازده ماه است و سرآمد ماهها ماه رمضان است و قلب ماه رمضان لیلة القدر است.»

۳) نزول قرآن:

طبق روایات، مجموع قرآن در شب قدر دفعی و یکباره بر پیامبر (ص) نازل شده است. این نزول دفعی و یکباره قرآن است، اما نزول تدریجی قرآن طی 23 سال دوران نبوت پیامبر گرامی(ص) به صورت الفاظ نازل شده است.

4) برتر از هزار ماه:

نزول همه‌ی ملائکه و روح در شب قدر بر زمین و سلام دادن بر بندگان خدا نشانه شرافت آن بر هزار ماه است.

امام باقر(ع) فرمودند:
«عمل صالح در شب قدر از قبیل نماز، زکات و کارهای نیک دیگر بهتر است از عمل در هزار ماهی که در آن شب قدر نباشد.»

فرصت شب قدر را غنیمت بدانیم

شب قدر فرصتی است زرین و طلایی برای شستشوی آینه دل. این شب بهترین فرصت است تا خوبی‌ها را جایگزین بدیها، صلح و صفا را جایگزین اختلاف و تفرقه، احسان و نیکی را جایگزین ظلم و ستم، احسان به والدین را جایگزین عاق والدین و صله رحم را جایگزین قطع رحم نماییم. نیکو و شایسته است با صدقات قدمی در جهت آبادانی خانه آخرت برداریم و با اعمال نیک و خیر، ثواب دو چندان ببریم.

در شب قدر که شب‌زنده‌داری می‌کنیم، خداوند نام ما را در گروه نیک‌بختان ثبت می‌کند و آتش جهنم را بر ما حرام می‌سازد. آیا توفیقی بالاتر از این هست که آتش جهنم بر ما حرام شود و به خدا نزدیک‌تر شویم؟

دعاهای شبهای رمضان مجموعه‌ای است روشنی‌بخش که با تکرار تلاوت آنها، آموزش‌های آن‌ها به صورت هدف‌هایی برای ما در می‌آیند. پس هنگام خواندن این ادعیه شایسته و بهتر است مفهوم آنها را نیز همواره مدنظر داشته باشیم و با تلاش و کوشش به سوی این هدف‌های مطرح‌شده در دعاها گام برداریم.

حضرت موسی ‌، ‌در خلوت و مناجاتی که با خداوند داشت، فرمود:‌

خداوندا! می­خواهم به تو نزدیک شوم.

پاسخ آمد: نزدیکی من از آنِ کسی است که شب قدر ، ‌بیدار باشد.

گفت: ‌خداوندا! رحمتت را می­خواهم.

پاسخ آمد: ‌رحمتم از آن کسی است که شب قدر به مسکینان، ‌رحمت کند.

گفت: ‌خداوندا! جواز گذشتن از صراط را از تو می­خواهم.

پاسخ آمد: ‌آن را به کسی می­دهم که در شب قدر صدقه­ای داده باشد.

گفت: ‌خداوندا! از درختان بهشت و میوه­هایش می­خواهم.

پاسخ آمد: ‌آنها از آن کسی است که در شب قدر ، ‌تسبیح­گوی باشد.

گفت: ‌خداوندا! رهایی از جهنم را می­خواهم.

پاسخ آمد: ‌آن، ‌از آن کسی است که در شب قدر، ‌استغفار کند.

گفت: ‌خداوندا! خشنودی تو را می­خواهم.

پاسخ آمد: ‌خشنودی من از آنِ کسی است که در شب قدر، ‌دو رکعت نماز بگزارد.

الف - برکات معنوی

1- نجات از قهر خدا
امیر المومنین (علیه السلام) فرمودند: هر کس منکر و خلافی را دید و قلباً از آن نا راحت شد، همانا از قهر خدا نجات پیدا کرده وتن به سلامت برده است؛ و هر کس با زبان از کار خلاف نهی کرد، به پاداش رسیده است.
2- بهره از الطاف خدا
هر کس با شمشیر و قوت و قدرت برای عزت کلمه الله قیام کند ، به واقعیت الطاف الهی رسیده است.
هرکس بدعتگزاری را با نهی از منکر بترساند، خداوند قلبش را از ایمان پرکند؛ ولی اگر نسبت به او نرمش نشان دهد، قانون خدا را تحقییر کرده است.
3- نشانه بهتر بودن
پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمودند : بهترین مردم کسی است که مردم را به معروف دعوت کند.
و برعکس اگر کسی در برابر معروف و منکر هیچ گونه احساسی نداشته باشد، انسانیت او دگرگون شده است؛ بنحوی که دیگر حرف خیری را نمی پذیرد.
4- اثر امربه معروف در خود انسان
حضرت علی (علیه السلام) به فرزندش فرمودند : امربه معروف کن تا اهل معروف باشی.
آری ! همان گونه که هر کس لباس می شوید، دست خودش نیز پاک می شود، کسی که مردم را به خیر دعوت می کند ، به طور طبیعی سعی می کند تا خودش نیز به آن کار عمل کند که به دیگران سفارش می کند.
5- شرکت در همه ثوابها
در روایات متعدد می خوانیم : هر کس مردم را به کار خیر راهنمائی و سفارش و دعوت کند و مردم به خاطر دعوت او آن کار را انجام دهند ، دعوت کننده در پاداش شریک می شود؛ بدون آنکه از اجر دیگری کاسته شود.
هرکس دیگری را به کار خیر راهنمائی و سفارش و با دعوت او آن کار را انجام دهند، دعوت کننده در پاداش شریک می شود؛ بدون آنکه از اجر دیگری کاسته شود .
هر کس دیگری را به کار خلاف و انحراف دعوت کند، در کیفر مفاسد او شریک است . بنابراین، کسی که امر به معروف می کند ، در پاداش همه کارهایی که مردم به خاطر دعوتش انجام می دهند شریک است.

ب- برکات اقتصادی

خداوند در قرآن می فرماید: اگر مردم مناطق ایمان آورند و تقوا پیشه کنند ( که یکی از مصادیق تقوی امر به معروف و نهی از منکر است) به طور قطع از آسمان و زمین برکاتی خواهیم گشود .
امام باقر (علیه السلام) می فرمایند: با امر به معروف و نهی از منکر، کسبها حلال و زمین ها آباد می شود.
و در جای دیگر می فرمایند : مقدار باران در هر سال یکسان است؛ ولی اگر مردم گناه کردند ، خداوند مسیر باران را تغییر می دهد. سپس ایشان برای هر گناهی آثاری را بیان فرمودند:
- اگردر جامعه زنا زیاد شود، سکته و مرگ ناگهانی زیاد می شود.
- اگر کم فروشی رایج شود، قحطی پیدا می شود .
- اگر زکات پرداخت نشود، برکات زمین کم می شود .
- اگر پیمان شکنی و بی وفایی زیاد شد، دشمن غالب می شود.
- اگر صله رحم قطع شود، اموال به دست نااهلان می افتد.
- اگر امر به معروف ونهی از منکر ترک شود، اشرار بر مردم تسلط می یابند؛ بنحوی که فریادها بی اثر می شود.

ج- برکات اجتماعی

قرآن، جامعه ای را رستگار می داند که گروه ویژه ای برای امر به معروف ونهی از منکر داشته باشد.
در آیه دیگری می فرماید : نشانه بهترین جامعه آن است که امربه معروف و نهی از منکر در آن زنده باشد.
صالحانی راکه ما در هر نماز با جمله (( السلام علینا و علی عبادالله الصالحین)) بر آنان سلام می فرستیم، کسانی هستند که امر به معروف و نهی از منکر می کنند.
در آیه دیگری می خوانیم : هنگام عذاب ، تنها ناهیان از منکر نجات پیدا می کنند و بقیه مردم خواه گناهکار و خواه افراد ساکت و بی تفاوت گرفتار قهر خدا می شوند.
امام باقر (علیه السلام) درباره امر به معروف و نهی از منکر فرمودند : هرکس آن دو را یاری کند خداوند به او عزت می دهد. هر کس خوارشان کند ، خدا او را خوار می کند.

د - برکات سیاسی

حضرت امیر (علیه السلام) فرمودند: پشتوانه مومنان و وسیله تحقیر کفار، امربه معروف ونهی از منکر است.
اگر امر به معروف نهی از منکر نشود، بتدریج اشرار بر شما حاکم خواهند شد و کار به جایی خواهد رسید که خوبان شما هر چه فریاد زنند، پاسخی نشنوند.
در روایت دیگری می خوانیم: اگر امر به معروف و نهی از منکر نکنید و پیرو اهل بیت پاک رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) نباشید، خداوند اشرار را بر شما مسلط خواهد کرد وچنان در فشار قرار خواهید گرفت که هر چه خوبان شما دعا کنند، مستجاب نشود .
حق به حقدار می رسد
جمله دیگر در باره نقش امر به معروف ونهی از منکر، در سالم نمودن قوه قضائیه است؛ آنجا که می فرماید : و ترد المظالم ؛ با امر به معروف و نهی از منکر حق به صاحبش بر می گردد. آری! اگر مردم اطلاعات صادقانه ی خود را به عنوان شاهد در اختیار قاضی و دادستان قرار دهند و مسئولان قضایی را آگاه کنند ، بسیاری از ظلمها قابل برگشت است.
اگر هر کس در برابر ظلم به وظیفه خود عمل کند، ظالم میدانی برای ظلم کردن نمی یابد و قهراً حق ها به صاحبش بر می گردد.
امام صادق(علیه السلام) به یکی از یاران خود فرمودند: اگر شما دور بنی عباس را نمی گرفتید ، آنها ما را خانه نشین نمی کردند. سکوت شما ما را خانه نشین کرد.
اگر امروز همه کشورهای اسلامی بر سر اسرائیل غاصب فریاد زنند، او مناطق تحت اشغال خود را به اعراب پس می دهد.

گردآورنده: حجت الاسلام منصور کوهی

مسئول روابط عمومی اداره اوقاف و امور خیریه دامفان

از راه های شناخت عظمت و برتری یک انسان این است که محبوب انسان های برتر و با فضیلت باشد . در عالم هستی برتر از خاتم پیامبران صلی الله علیه و آله نداریم و حسن بن علی علیهما السلام سخت محبوب پیغمبر گرامی اسلام بود و این محبت و دوستی را در گفتار و کردار خویش ظاهر، و به اصحاب خود
می فهماند . بخاری از ابی بکر نقل می کند که گفت: «رایت النبی صلی الله علیه و آله علی المنبر والحسن بن علی معه وهو یقبل علی الناس مرة وینظر الیه مرة ویقول: ابنی هذا سید ; دیدم نبی اکرم صلی الله علیه و آله را که بر فراز منبر بود، و حسن بن علی هم با او بود . او گاهی به مردم رو می کرد و گاهی به حسن، و می فرمود: این فرزند من [سید و] آقاست .» و می فرمود: «من احب الحسن والحسین فقد احبنی ومن ابغضهما فقد ابغضنی  ; هر که حسن و حسین را دوست بدارد، مرا دوست دارد، و هر که با آن دو دشمنی کند با من دشمنی کرده است .»
در این حدیث علاوه بر محبوبیت امام حسن علیه السلام در نزد رسول خدا صلی الله علیه و آله که خود نشانه فضیلت است، محبت او و برادرش حسین علیه السلام معیار فضیلت و خوبی ها قرار داده شده است، چنان که دشمنی آن دو، نشانه مبغوضیت نزد رسول خدا و پلیدی است .
پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله در جای دیگری فرمود: «هما سیدا شباب اهل الجنة وهما ریحانتی ; آن دو (حسن و حسین) آقای جوانان بهشت و ریحانه من هستند .»

 عبادت و خوف از خدا

بندگی رمز پیشرفت اولیاء الهی و زمینه ساز رسیدن به اوج کمالات و فتح قله سعادت است . با عبادت، انسان محبوب خدا شده و به او تقرب می یابد .
اگر ایوب و داوود و دیگر پیامبران الهی مدال افتخار دارند، به خاطر بندگی خداست که خداوند با عبارت «نعم العبد» آنان را ستوده است . و اگر خضر نبی علم لدنی داشت و پیغمبر اولوالعزمی همچون موسی علیه السلام شاگردی او می کرد و جدایی از او را تلخ ترین حادثه زندگی می دانست، در اثر بندگی او بود . قرآن کریم نام حضرت خضر را نیاورد بلکه فرمود: «فوجدا عبدا من عبادنا» ; «بنده ای از بندگان ما را یافتند .» که نشان دهنده مقام بندگی و عبودیت در پیشگاه خداوند است . و اگر پیامبر خاتم، محمد مصطفی صلی الله علیه و آله به اوج قله مکاشفه و دریافت آخرین دین الهی دست یازید، بر اثر بندگی بود، از این رو در شبانه روز حداقل ده نوبت عرضه می داریم: «اشهد ان محمدا عبده ورسوله; شهادت می دهم که محمد صلی الله علیه و آله بنده و رسول خداست .» خداوند هدف از آفرینش انسان را بندگی می داند و می فرماید: «ما خلقت الجن والانس الا لیعبدون »  ; «من جن و انس را نیافریدم جز برای این که عبادت کنند .»
راستی بندگی چه اکسیری است که در دسترس همگان قرار دارد، ولی اکثر مردم از آن بی خبر و نسبت به آن بی توجه اند . در حالی که تمام عزت ها، سربلندی ها و افتخارها، زیر سایه بندگی است .
امام مجتبی علیه السلام می فرماید: «اذا اردت عزا بلا عشیرة، وهیبة بلا سلطان فاخرج من ذل معصیة الله الی عز طاعة الله (14) ; هرگاه اراده عزتی بدون دار و دسته، و هیبتی بدون سلطنت داشتی، از خواری معصیت الهی بیرون آمده، به سوی عزت طاعت خداوند رو کن .»
از مصادیق کامل بندگان مقرب الهی، امام حسن مجتبی علیه السلام است که در تمام حالات رو به سوی خدا داشت، خود را در محضر او می دید و خوف عظمت الهی سراسر وجود او را پر کرده، و تمام هستی او را فرا گرفته بود .

رهبر معظم انقلاب فرمودند:

«دیر وقت است و مجال درازگویی نیست. از وقت خواب هم مبلغی گذشته است! لکن جلسه شیرین و مطلوبی بود. بعضی شعرها بسیار خوب بود و بعضی خوب. در مجموع امسال شعرها سطح بالاتری داشتند. حرکت شعر در کشور رو به جلو و مستمر است. شعر یکی از برجسته ترین هنرهاست و هنرمند چه شاعر و چه سایرین جزو زبدگانی هستند که درباره مسائل دارای مسئولیت اند. نخبگان مسئولیت بیشتری دارند و شاعران نیز از برجسته ترین نخبگان اند. این مسئولیت را باید جدی گرفت. باید احساسات بشری، دلتنگی های شاعر و اندیشه و حکمت را توأمان در شعر در نظر گرفت.

اگر احساسات شاعرانه، عاشقانه، و احساسات مربوط به مسائل جاری زندگی در شعر نیاید شعرهمه کار خود را انجام نداده است و گاهی البته افراط می شود و همه ی شعر می شود این احساسات.

غالب شعرا در همه زمان ها دلتنگ بوده‌اند یعنی حسرت چیزهایی که نداشته اند را می خوردند. این دلتنگی ها خیلی جاها هم مادی بوده است. در یکی از تذکره های دوره ی مغولی، در حالیکه آن دوره هم دوره اوج احترام به شاعران و تامین هزینه هایشان بود و هموزنشان سکه می گرفتند، دیدم شاعری از کسادی بازار شعر گله می کند و می گوید قدیم ها خیلی بهتر بود. از این قبیل دلتنگی ها زیاد است و جای اشکال هم نیست. به شعرهای اینگونه ایرادی نمی توان گرفت.

ما برای دلتنگی های شاعران و احساس و عاطفه آنان اصالت قائلیم اما حکمت و اندیشه نیز نباید در شعر مغفول بماند.

شما به سعدی نگاه کنید چه زیبا همه ی این موارد را در آثار خود دارد هم عاشقانه های زیبا و شعرهایی دارد که احساسات و دلتنگی های او در اوج است. هم اندیشه و حکمت در شعر او گسترده است. سعدی یک حکیم است».

**حکمت و اندیشه در شعر مغفول نماند

رهبر معظم انقلاب در ادامه توصیه کردند که حکمت و اندیشه در شعر مغفول نماند همان گونه که در شعرهایی که در مراسم خوانده شد سهم وافری داشت. ایشان تاکید کردند « این حکمت است که سعدی و حافظ و صائب را به اوج می رساند.»

آیت الله خامنه ای یادآور شدند: «ما در مورد مسائل کشور و جامعه مسئولیت داریم. حرکت بزرگ و تاریخی انقلاب اسلامی و مقابله با زورگویان عالم باید در شعر منعکس شود. جهاد نظامی هشت ساله ما مسئله کمی نبود .همچنین جهاد بنای جامعه اسلامی و جهاد استحکام بخشیدن به قدرت ملی و حتی جهاد اصلاح سبک زندگی که گفتیم متن تمدن اسلامی است. توجه به تاریخ و مسائله زمانه بسیار مهم است، امروز مسئله بیداری اسلامی، مسئله فلسطین و دیگر مسائل جاری جهان اسلام باید سهمی در شعرها داشته باشد.»

**به شعر کودک و نوجوان بپردازید

ایشان فرمودند: «یک نکته مهم دیگر هم که اینجا یادداشت کرده ام پرداختن به شعر کودک و نوجوان است و آن هم شعری که متضمن مفاهیم حکمت اسلامی و حکمت سیاسی باشد که امروز جایش خالی ست. شاعرانی که می توانند در شعر خود به زبان کودک و نوجوان برسند باید این عرصه را جدی بگیرند و در شعر حکمت اسلامی و ایرانی را برای کودکان و نوجوانان بازگو کنند.»

ایشان همچنین تاکید کردند: «استعدادهای جوان را باید پرورش داد. امروز در میان جوان ها استعدادهای زیادی داریم. جوان ها راحت تر حقیقت را قبول می کنند و منعکس می کنند. خدارا شکر امروز زبان شاعرانه ی ما زبان گویاییست و حقایق خوبی با آن بیان می شود.

اگر جلسه امروز را با جلسه شعر ده سال قبلمان در اینجا مقایسه کنیم رشد شما واقعا محسوس است. چه شعر جوان ما، چه شعر پیشکسوتان ما، و شعر کسانی که در میدان ترتبیت جوانها حضور دارند و نقش ایفا می کنند خیلی پیشرفت کرده است. هم در زمینه شعر و هم در زمینه نقد. من گاهی مطالب دوستان را در بخش نقد شعر می خوانم واقعا لذت می برم از این نقدهای خوب و پر مغز.

خدا ان شاء الله به کار شما برکت بدهد و انشاالله بتوانید پیشرفت های روزافزون را بر زمینه معنوی شعر فارسی بیافزایید.»

بار دیگر شب نیمه رمضان، و شب میلاد امام حسن مجتبی (علیه السلام) با مهمترین محفل ادبی کشور گره خورد و شاعران به دیدار رهبر انقلاب رفتند.

*عطش شاعران لحظه به لحظه بیشتر می‌شد

مثل همیشه زیباترین قسمت مراسم، نماز جماعتی بود که همراه با شروع اذان مغرب، آغاز شد. ناگفته نماند که رهبر انقلاب پیش از نماز به میان شاعران آمدند و این فرصت را فراهم آوردند تا بسیاری از شاعران از نزدیک ایشان را زیارت کنند و کتاب‌ها و احیانا نامه‌های خود را نیز به ایشان برسانند. در این فرصت مغتنم، حدود ۴۰ نفر از شاعران موفق به گفت‌وگوی مستقیم با ایشان شدند.

بعد از نماز هم مثل سابق، افطار ساده‌ای فراهم آمده بود تا مدعوین در جوار رهبر معظم انقلاب روزه خود را بگشایند و از عطش آنها قدری کاسته شود. البته عطش شاعران بخصوص جوان‌تر ها لحظه لحظه برای شروع مراسم بیشتر می‌شد.

سرانجام مراسم شعرخوانی با تلاوت آیاتی از قرآن توسط آقای سبزعلی آغاز شد.

**قزوه غزلی از مرحوم قهرمان خواند

علیرضا قزوه شاعر با سابقه انقلاب اسلامی مثل سال‌های گذشته اجرای مراسم شعر خوانی را به عهده داشت. با میل طبیعی همه شاعران به شعرخوانی، اجرای این مراسم الحق و الانصاف کار دشواری است و فهرست بلندبالایی از شاعران در دست قزوه است برای شعرخواندن در این مراسم مهم.

آقای قزوه با غزلی مناجاتی آغاز کرد که در همان یکی دو بیت اول حضرت آقا فرمودند: «خدا رحمت کند» بعد از اتمام غزل علیرضا قزوه گفت : همان طور که حضرت آقا متوجه شدند غزل از مرحوم استاد قهرمان انتخاب شده بود.

قزوه با گرامیداشت یاد شاعران سفرکرده در سال ۹۲ مرحوم خلیل عمرانی، شاهرخ اورامی، مرحوم خاسته و استاد محمد قهرمان مقدمه خود را ادامه داد و همچنین طبق روال سال‌های گذشته از فهرست بلندبالاتری از شاعران درگذشته انقلاب اسلامی نیز یاد کرد. او در ادامه از حاضران خواست برای شفای احمدی عزیزی و علی معلم دامغانی هم دعا کنند.

شعرخوانی حاضران با غزلی از استاد حمید سبزواری با نام «تو عاشقانه سفرکن» کلید خورد. ایشان کتابی نیز با این نام دارند.

*شعر جاندار شاعر موسپید

دکتر علی موسوی گرمارودی شاعر دیگر بود که دعوت به شعرخوانی شد و غزلی خواند در اقتفای «رعدی آذرخشی» که به گفته بعضی از حضار چند بار در دیدارهای قبل نیز آن را خوانده بود! حضرت آقا نیز بعد از این غزل یادی از رعدی آذرخشی کردند و فرمودند که ایشان مثنوی‌های خوبی نیز دارد.

کیومرث عباسی قصری شاعر پیشکسوت و موسپید قصرشیرینی شاعر بعدی بود. شعرخوانی این شاعر توانا که تاکنون به دیدار دعوت نشده بود از برکات مراسم دیشب بود. شعر جاندار بود و زبان شعر، جوان و توجه همه حاضران را جلب کرد.

آقا بعد از شنیدن شعر تحسین کردند و به قزوه فرمودند: تا به حال از ایشان شعر نشنیده بودیم.

*غزلی که برای آقا طعم مشهد داشت

غلامرضا شکوهی شاعر پیشکسوت دیگری بود این بار از دیار خراسان. او نیز ظاهرا برای نخستین بار بود که به این مراسم می‌آمد و شعر می‌خواند. شکوهی نیز برغم سن و سالش زبان جوان و نویی در غزل دارد و غزلی که خواند نیز گواه این مدعا بود. غلامرضا شکوهی قبل از غزلش با چند بیت آغاز کرد برای رهبر انقلاب :

به تماشای قدت آینه‌ها حیرانند

ماه‌ها پشت نگاه تو شبیه ماه‌اند

هرچه نی روی لب دشت عطش می‌خواند

همه مدیون دم گرم تو یعنی آه‌اند

ابر را مات کن از صفحه شطرنجی روز

ذره‌های دل خورشید تو را می‌خواهند

حضرت آقا بعد از غزل استاد شکوهی با لبخند فرمودند این شعر طعم مشهد داشت و آن را تحسین کردند. حاج علی آقای انسانی هم در جلسه حضور داشتند ولی وقت خود را به جوان ترها دادند.

مبشر شاعری از افغانستان،ساکن قم، یک دوبیتی و یک غزل خواند تا آغازی برای شعرخوانی شاعران دیگر کشورها باشد.

*سلام مقلدان رهبر در هندوستان از زبان یک شاعر رسید

به نمایندگی از سرزمین پر رمز و راز هندوستان، دکتر عزیز مهدی غزلی زیبا خواند و پیش از آن سلام مقلدان حضرت آقا در هندوستان را به ایشان ابلاغ کرد.

از تاجیکستان نیز رستم وهاب نیا به شعرخوانی پرداخت. قزوه در معرفی این شاعر تک بیت زیبایی از او خواند:

«شرق در خون خویشتن غرق است

زادن آفتاب آسان نیست»

غزل وهاب نیا با این مطلع بود:

«قسم به روح قلم ، ناروا نخواهم گفت

هرآن سخن که نخواهد خدا نخواهم گفت»

ادامه »

این مه که به بستان ولایت آمد

نوری ست که از بهر هدایت آمد

او آمده تا نور به شب ها بخشد

روح شرف و عشق به دنیا بخشد

*****

جوانان بهشت را سید است او

اگر تو طالب حلمی ز وی جو

منم محتاج لطف آل اطهر

شفاعت کن اماما روز محشر

*****

رمضان، بهشت خدا شده

ز گل جمال تو یا حسن

یم علم و حکمت و معرفت،

نمی از کمال تو یا حسن

تو علی، تو فاطمه، تو حسن،

تو حسین یا که محمدی؟

که عیان جلالت پنج‌تن،

بُوَد از جمال تو یا حسن

*****

از مترسکی سوال کردم: آیا از تنها ماندن در این مزرعه بیزار نشده‌ای ؟

پاسخم داد : در ترساندن دیگران برای من لذتی به یاد ماندنی است پس من از کار خود راضی هستم و هرگز

از آن بیزار نمی‌شوم!

اندکی اندیشیدم و سپس گفتم : راست گفتی! من نیز چنین لذتی را تجربه کرده بودم!

گفت : تو اشتباه می کنی!

زیرا کسی نمی تواند چنین لذتی را ببرد مگر آنکه درونش مانند من با کاه پر شده باشد!!!

ﻣﻌﻠﻤﯽ ﺑﻪ ﺩﺍﻧﺶ‌ﺁﻣﻮﺯﺵ ﮔﻔﺖ: ﺗﺎ ﺑﺮﺍﯾﻢ ﺍﺯ ﺑﻬﺸﺖ ﺧﺎﮎ ﻧﯿﺎﻭﺭﯼ، ﻧﻤﺮﻩ‌ﯼ ﮐﺎﻣﻞ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺗﻮ ﻧﻤﯽ‌ﺩﻫﻢ!
ﺷﺎﮔﺮﺩ ﮔﻔﺖ: ﺍﯼ ﺍﺳﺘﺎﺩ! ﺍﮔﺮ ﺧﺎﮎ ﺑﻬﺸﺘﯽ ﺑﯿﺎﻭﺭﻡ، ﺑﻪ ﻣﻦ ﻧﻤﺮﻩ‌ﯼ ﮐﺎﻣﻞ ﻣﯽ‌ﺩﻫﯽ؟
ﮔﻔﺖ: ﺑﻠﻪ.
…
ﺩﺍﻧﺶ‌ﺁﻣﻮﺯ ﺭﻓﺖ ﻭ ﺭﻭﺯ ﺑﻌﺪ ﻣﺸﺘﯽ ﺧﺎﮎ ﺑﺮﺍﯼ ﻣﻌﻠﻢ ﺁﻭﺭﺩ.
ﻣﻌﻠﻢ ﺍﺯ ﺍﻭ ﺳﻮﺍﻝ ﮐﺮﺩ: ﺍﯾﻦ ﺧﺎﮎ ﺍﺯ ﮐﺠﺎﺳﺖ ﻭ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺁﻥ ﺭﺍ ﺁﻭﺭﺩﯼ؟!
ﮔﻔﺖ: ﻣﺎﺩﺭﻡ ﺑﺮ ﺭﻭﯼ ﺁﻥ ﮔﺎﻡ ﺑﺮﺩﺍﺷﺖ، ﻣﻦ ﻫﻢ ﺁﻥ ﺭﺍ ﺟﻤﻊ ﮐﺮﺩﻡ ﻭ ﺁﻭﺭﺩﻡ! ﻭ ﻫﻤﺎﻥ‌ﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﺎ ﺧﺒﺮ ﺩﺍﺩﯼ، ﺑﻬﺸﺖ ﺯﯾﺮ ﭘﺎﻫﺎﯼ ﻣﺎﺩﺭﺍﻥ ﺍﺳﺖ.

ﻣﻌﻠﻢ ﮔﺮﯾﺴﺖ ﻭ ﻧﻤﺮﻩ‌ﯼ ﮐﺎﻣﻞ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺍﻭ ﺩﺍﺩ.

گرد آورنده: نیره رضایی

استادراهنما: سرکار خانم امام وردی

زمستان 1391

چکیده

این نوشتار با عنوان «شاخصه های تمدن در آیات قرآن» می باشد. تمدن در زبان عربی از «مدن» اخذ شده است که به معنای اقامت کردن و پیدا کردن اخلاق شهرنشینان است.

و در اصطلاح تمدّن حاصل تعالی فرهنگی و پذیرش نظم اجتماعی می باشد. عواملی چون اقتصاد، اخلاق، ثروت، عمران و آبادانی و جمعیت در اعتلای تمدن نقش دارند. تمدن دارای دو جنبه مادی و معنوی بوده که جنبه معنوی آن مرهون تعلیمات پیامبران بوده و به طور مستقیم از آن الهام می گیرد و جنبه ی مادی آن از این تعلیمات به طور غیرمستقیم بهره می گیرد.

قرآن کریم صنایع، کشاورزی و دامداری، عمران و هنر، آتش، آهن را به عنوان شاخصه¬های مادی تمدن بیان نموده است. قرآن تنها به جنبه مادی تمدن بسنده نکرده بلکه اموری چون رهبری و قانون الهی، اتحاد، رعایت حقوق بشر، اقتصاد و اخلاق را جزء تمدن معنوی دانسته که در این معیار خود قرآن به عنوان منبع عظیم رشد و تمدن معرفی شده است.

بر این اساس قرآن به هر دو جنبه تمدن توجه داشته، هر چند با بهره گیری از آیات قرآن می توان به این مطلب دست یافت که اهتمام قرآن به جنبه معنوی رشد و تمدن بیشتر بوده است. این پژوهش با هدف «بررسی و آشنایی با شاخصه های تمدن در آیات قرآن»، به روش کتابخانه ای و با استفاده از آیات قرآن به شیوه توصیفی گردآوری شده است.

کلید واژه: شاخصه، تمدن.

ای مردم !

درهاى بهشت در این ماه باز است ،

از پروردگار خود بخواهید آن را به روى شما نبندد؛

درهاى جهنم نیز بسته است

از پروردگار خود بخواهید آن را به روى شما باز نكند؛

شیاطین هم در زنجیرند،

از پروردگار خود بخواهید آنان را بر شما مسلط نكند.

پیامبر نور و رحمت (ص)

عَنْ عَبْدِ السَّلَامِ بْنِ صَالِحٍ الْهَرَوِیِّ قَالَ: دَخَلْتُ عَلَى أَبِی الْحَسَنِ عَلِیِّ بْنِ مُوسَى الرِّضَا ع فِی آخِرِ جُمُعَةٍ مِنْ شَعْبَانَ فَقَالَ لِی یَا أَبَا الصَّلْتِ إِنَّ شَعْبَانَ قَدْ مَضَى‏ أَکْثَرُهُ‏ وَ هَذَا آخِرُ

جُمُعَةٍ مِنْهُ فَتَدَارَکْ فِیمَا بَقِیَ مِنْهُ تَقْصِیرَکَ فِیمَا مَضَى مِنْهُ وَ عَلَیْکَ بِالْإِقْبَالِ عَلَى مَا یَعْنِیکَ وَ تَرْکِ مَا لَا یَعْنِیکَ وَ أَکْثِرْ مِنَ الدُّعَاءِ وَ الِاسْتِغْفَارِ وَ تِلَاوَةِ الْقُرْآنِ وَ تُبْ إِلَى اللَّهِ مِنْ ذُنُوبِکَ

لِیُقْبِلَ شَهْرُ اللَّهِ إِلَیْکَ وَ أَنْتَ مُخْلِصٌ لِلَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ لَا تَدَعَنَّ أَمَانَةً فِی عُنُقِکَ إِلَّا أَدَّیْتَهَا وَ لَا فِی قَلْبِکَ حِقْداً عَلَى مُؤْمِنٍ إِلَّا نَزَعْتَهُ وَ لَا ذَنْباً أَنْتَ مُرْتَکِبُهُ إِلَّا قَلَعْتَ عَنْهُ وَ اتَّقِ اللَّهَ وَ تَوَکَّلْ

عَلَیْهِ فِی سِرِّ أَمْرِکَ وَ عَلَانِیَتِکَ‏ وَ مَنْ یَتَوَکَّلْ عَلَى اللَّهِ فَهُوَ حَسْبُهُ إِنَّ اللَّهَ بالِغُ أَمْرِهِ قَدْ جَعَلَ اللَّهُ لِکُلِّ شَیْ‏ءٍ قَدْراً وَ أَکْثِرْ مِنْ أَنْ تَقُولَ فِیمَا بَقِیَ مِنْ هَذَا الشَّهْرِ اللَّهُمَّ إِنْ لَمْ تَکُنْ قَدْ

غَفَرْتَ لَنَا فِی مَا مَضَى مِنْ شَعْبَانَ فَاغْفِرْ لَنَا فِیمَا بَقِیَ مِنْهُ فَإِنَّ اللَّهَ تَبَارَکَ وَ تَعَالَى یُعْتِقُ فِی هَذَا الشَّهْرِ رِقَاباً مِنَ النَّارِ لِحُرْمَةِ شَهْرِ رَمَضَانَ. (عیون أخبار الرضا علیه السلام، ج‏2،

ص: 5).

اباصلت می گوید در آخرین جمعه ماه شعبان، به محضر حضرت امام رضا(علیه السلام) وارد شدم. آن حضرت به من ­فرمودند:

اى اباصلت ماه شعبان بیشترش گذشت و این جمعه آخر آن است، پس آنچه از اعمال خیر که در این ماه در انجام آن کوتاهى کرده‏اى در این چند روزى که باقى مانده تدارک

کن، و بر تو باد به انجام آنچه به حال تو مفید است و ترک آنچه براى تو فائده‏اى ندارد، و دعا و استغفار و تلاوت قرآن را افزون کن، و از گناهان و نافرمانی­هایت به‏ سوى خدا بازگرد و

توبه نما، تا ماه خدا به تو رو کرده باشد در حالى که تو با خدایت اخلاص ورزیده باشى، و امانتى بر گردن خود باقى مگذار مگر آنکه آن را ادا کنى، و نیز در دلت کینه هیچ مؤمنى

نباشد مگر اینکه آن را از دل بیرون کنى.

و هیچ گناهى را که مرتکب بوده‏اى وامگذار مگر آنکه آن را رها کرده و از آن دورى گزینى، و از خداوند پروا داشته باش، و در امور نهان و آشکارت بر او توکّل و اعتماد کن، و هر کس

بر خدا توکّل کند همانا خداوند او را کافى است، زیرا خداوند کار خود را به انجام می­رساند، و براى هر چیز اندازه‏اى قرار داده است، و در باقی‏مانده این ماه زیاد این ذکر را بگو:

«اللّهم إن لم تکن قد غفرت لنا فی ما مضى من شعبان فاغفر لنا فیما بقی منه». (یعنى: پروردگارا! اگر تاکنون در این ماه ما را نبخشیده‏اى، پس از تو می­خواهیم که در

باقیمانده این ماه ما را ببخشى و بیامرزى). زیرا خداوند تبارک و تعالى در ماه شعبان مردم بسیارى را به جهت احترام ماه مبارک رمضان از آتش آزاد مى‏کند.