جایگاه رفق و مدارا در جامعه از دیدگاه قرآن و روایات
پيامدهاى مدارا
1-خير و بركت
تأثير رفق و مدارا در يُمن و بركت زندگى به حدّى زياد است كه در روايتى پيامبر اكرم (ع)رفق را مجسمه بركت و خشونت را مجسمه شومى معرفى كرده و فرمودهاند: «الرّفق يمنٌ و الخُرق شؤم»؛ رفق و مدارا بركت، و خشونتْ بىبركتى و شومى است.
مدارا و معيار براى خير و محروميت از آن را بايد در مدارا جستوجو كرد. افزايش در بعد كمّى و بركت در بُعد كيفى به مدارا وابسته است. پيامبر اكرم (ع)مىفرمايد: «انّ فى الرّفق الزّيادة و البركة و مَنْ يحرَمِ الرّفق يحرم الخير»؛به درستى كه در رفق و مدارا افزايش و بركت است و كسى كه از رفق محروم باشد از خير محروم است.
نه تنها مدارا معيارى است براى تشخيص خير از شرّ، بلكه هر كارى زمانى كه چتر مدارا بر آن سايه افكند، زينت پيدا مىكند و كار خوب اگر تاج مدارا از سر آن برداشته شود زشت مىشود. پيامبر اكرم (ع)مىفرمايند: «انّ الرّفق لم يوضَع على شىءٍ الّا زانه و لا نُزِعَ من شىء الّا شانه»؛ رفق بر كارى نهاده نشد، مگر اينكه آن را زينت داد و از هيچ چيز كنده نشد، مگر اينكه آن را زشت ساخت.
در كنار زشتىها با مدارا بايد زيبايى توليد كرد. بنابراين، براى دريافت خيرات، جدايى از شرور، پيدا كردن زينت و دورى از زشتى در زندگى، يكى از بهترين راهها مداراست؛ چراكه در زندگى نوع مردم، سازگارى بر اساس ويژگىهاى همخوان همسران حاصل نيست، بلكه بايد آن را تحصيل كرد. كمتر اتفاق مىافتد زن و شوهر به لحاظ ويژگىهاى شخصيتى و ظاهرى به گونهاى دلخواه يكديگر باشند كه به طور طبيعى سازگارى ميان آنان حاصل باشد. نوعا بايد به سمت سازگارى حركت كنند؛ يعنى از طريق مدارا و امثال آن خود را به سمت سازگارى سوق دهند و آن را تحصيل نمايند.
2- بهره مندى و خوشبختى
يكى از پيامدهاى مدارا اين است كه به وسيله آن مىتوان از زواياى مثبت زندگى بهرهمند شد. كسى كه مدارا نمىكند، نه تنها نسبت به آنچه دلخواه اوست و در زندگى مفقود است، محروم مىباشد، بلكه از آنچه هست نيز نمىتواند بهره بگيرد؛ ولى كسى كه مدارا مىكند دستكم از اين نيمه موجود بهرهمند مىشود. امام كاظم(ع) مىفرمايد: «الرفق نصف العيش»؛ رفق و مدارا نيمى از زندگى است.
كسى كه مدارا مىكند اگر زندگى كامل ندارد، دستكم بخشى از آن او را بهرهمند مىسازد. پس با مدارا مىتوان از نيمى از زندگى بهرهمند شد. اميرمؤمنان على(ع) مىفرمايد: «الرفق مفتاح النجاح»؛ رفق و مدارا كليد خوشبختى است.
آن حضرت همچنين مىفرمايد: «من استعمل الرفق غنم»؛ كسى كه رفق و مدارا پيشه سازد، سود مىبرد.
پس كسى كه در زندگى مدارا پيشه كند خوشبخت و از زندگى رضايتمند خواهد بود.
بعضى فكر مىكنند با مدارا كردن در حقيقت، نيمى از زندگى خود را از دست مىدهند و عاقلانه نيست انسان با اين نقص كنار بيايد، بلكه بايد راهى پيدا كند تا از همه ظرفيت زندگى بهره بگيرد. واقعيت اين است كه هيچ كس از افراد عادى بشر نمىتواند مطمئن باشد وضعيت جديدى كه براى خود انتخاب مىكند، حتما بهتر از وضعيتى است كه در آن قرار دارد. با تصورات خيالى كه نمىتوان تصميم گرفت. وانگهى، همه كمالات و پيشرفتها كه در محاسبات عقل بشرى جا نمىگيرد. چه بسا كمال شما در اين باشد كه با بسيارى از خواستههاى خود مقابله كنيد نه اينكه به آنها برسيد. آيا مىتوان گفت: هر كس دارايى بيشترى دارد خوشبختتر است؟ اگر از خدا دارايى مىخواهيم، ابتدا ظرفيت داشتن آن را از خدا طلب نماييم. اگر ظرفيت نداشته باشيم و خدا آن را به ما نداده باشد بدانيم دارايى ما عين فقر است و از دارايى سرابى بيش نيست. ما بايد از يكسو به وظايف خود عمل نماييم و از سوى ديگر، به دانايان وحى الهى تمسك كنيم تا آنچه را كه از پيامدش مطلع نيستيم، از طريق آنان آگاه گرديم. پس به سخن معصومان (ع)تكيه مىكنيم تا حتما خوشبخت شويم.