2. تقسیم عادلانه بیت المال و رفاه بخشیدن به زندگى‏: «و توفیر فیئکم علیکم». حق دیگری که مردم بر گردن حاکم دارند، این است که او بیت المال را متعلق به عموم مردم دانسته و تلاش کند تا همگان بهره لازم را از آن ببرند.
در این جمله می‌تواند تعریضی بر رهبران قبلی باشد که بیت المال را اموال شخصی خود می‌دانستند، و به هر کسی که می‌خواستند بدون حساب بذل و بخشش می‌کردند.
حضرت علی(ع) معتقد بودند که نباید فرمانروایان‌ هر مقدار از اموال بیت المال را به هر نحوی تصاحب کنند، بلکه این اموال باید به صورت عادلانه میان افراد جامعه تقسیم شود.
3. حق آموزش و فراگیری علم: «و تعلیمکم کیلا تجهلوا». یکی دیگر از حقوق ملت به گردن زمام‌داران، این است که امکانات فراگیری علم و دانش را برای آنها فراهم کند. از وظایف امام و فرمانروایان مسلمان نشر علم و دانش است، تا این‌که جهل و نادانی از میان مسلمانان ریشه کن شود.
امام علی(ع) در این‌جا یکی از وظایف حکومتش را در قبال مردم، فراهم آوردن زمینه‌‌های لازم آموزشی می‌داند. شایان توجه است که این آموزش، اختصاص به تعالیم دینی ندارد و در آنها خلاصه نمی‌شود ـ اگر چه آنها در درجه اوّل اهمیت قرار دارد ـ بلکه شامل موضوعات علمی، بهداشتی، رفاهی و… است که حکومت و دولت باید شرایط آموزش آن‌را برای پیشرفت جامعه فراهم آورد. فراهم آوردن امکانات آموزشی و ایجاد زمینه‌های پیشرفت در مدارج عالیِ دانش یکی از حقوق ملت بر دولت است.
به نظر می‌رسد، آنچه که از کلمات امیرمؤمنان در این مسئله (تعلیم و آموزش) استفاده می‌شود، این است که فراهم آوردن امکانات یکسان برای مردم، از مرحله حق، بالاتر رفته و حکم وجوب از آن استفاده می‌شود. بنابراین بر دولت و مسئولان و دست‌‌اندرکاران آموزش و پرورش لازم است، تا امکانات آموزش و تعلیم را برای همگان - حتی نیازمندانی که قدرت پرداخت هزینه‌های جانبی را ندارند - فراهم آورند؛ چرا که علم و دانش در ارتقای سطح فرهنگی هر ملت نقش اساسی ایفا می‌کند.

صفحات: 1· 2· 3· 4· 5· 6· 7