گونه هاى مختلف تاريخ نگارى مسلمانان
از مهمترين تواريخ محلى ، تاريخ هايى است كه درباره حرمين شريفين نگاشته شده است .اين آثار به قدرى گسترده و پر مواد است كه شايد بتوان مدعى شد هيچ شهرى در دنيا تا انى اندازه اطلاعات ريزش در آن دوران ثبت و ضبط نشدهاست .برخى ازآثارى كه درباره مكه نوشته شده عبارتنداز: اخبار مكه فاكهى ، اخبار مكه ارزقى ، غاية المرام فى فضل المكة واخل و نباء البيت الشريف ازجمال الدين بن ظهيره مخزومى (م 986) الاعلام باءعلام بيت الله الحرام ، از قطب الدين نهروالى (988) وشفاء الغرام باءخبار البلد الحرام والعقد الثمين فى تاريخ البلد الامين هردو از محمد بن احمد بن على الفاسى المكلى (م 832) والمغانم المطابة فى معالم طابة درتاريخ مدينه ازمحمد بن يعقوب شيرازى فيروز آبادى (م 817)واتحاف الورى باءخبار ام القرى از نجم بن فهد(م 885).
در قرون بعد، كتاب هاى زيادى در تاريخ مصر نوشته شد. چند نمونه از آنها عبارتند از النجوم الزاهرة فى ملوك مصر والقاهره (در 15 جلد) از جمال الدين ابى المحاسن يوسف بن تغزى بردى اتابكى (813 874) وكتاب كنز الدور وجامع الغرر(در 9جلد) از ابوبكر بن عبدالله بن ايبك دوادارى كه حوادث تاسال 735 را دارد. نمونه ديگر هم كتاب حسن المحاضره جلال الدين سيوطى است .
شيعه نيز سهمى در نگارش تواريخ محلى داشته است .از آثار كهن در اين زمينه كه بر هر اثرى تقدم دارد، كتاب نحل العرب از محمد بن بحر رهنى (اوائل قرن چهارم ) است .ياقوت درباره اين مؤ لف و كتاب او نوشته است : له تصانيف منها: كتاب سماه كتاب نحل العرب يذكر فيه تفرق العرب فى البلاد الاسلام ، ومن كان منهم شيعيا ومن كان منهم خارجيا او سنيا فيحسن قوله فى الشيعة ويقع فيمن عداهم .وقفت على جزء من هذا الكتاب ذكر فيه نحل اءهل المشرق خاصة من كرام و سجستان و خراسان و طبرسان .از اين كتاب جزآنچه ياقوت در معجم البلدان نقل كرده چيزى بر جاى نمانده است .
كتاب البلدان والمساحة يا با نام البنيان فى احوال البلدان از احمد بن محمد بن خالد برقى است .مؤ لف تاريخ قم در قرن چهارم از اين كتاب در تاريخ شهر قم بهره گرفته كه محتمل است از همان كتاب البلدان او استفاده كرده باشد.
