هدف خداوند از آزمایش بندگان
بلا برای مومن شیرین و پر فایده است، هرچند ظاهری تلخ داشته باشد. آن کسی که باید بلایا را بی معنا بداند، فرد بی ایمان است کسانی نمی توانند بلا ها را تحمل کنند که پاسخی برای «چرا» ی بلایا ندارند. اگر انسان، پاسخ آنها را بداند آرام می گیرد و بی تابی نمی کند. همه سخن را امام صادق علیه السلام در این جمله کوتاه خلاصه کرده است: «خداوند در خوشی ها نعمت تفضل دارد و در سختی ها نعمت پاک کردن.»[28]
از این رو بلا ها موضع شکایت و ناله نیستند بلکه؛ موضع حمد و ستایش اند. و به همین دلیل است که صابران در بلا ها خداوند را شکر می کنند.[29]
5) ترفیع درجه
هدف دیگر بلا ها و سختی ها، ترفیع درجه است. همیشه بلا ها به خاطر گنه کار بودن فرد نیست. گاهی خداوند برای این که درجه کسی را بالا ببرد، او را مبتلا می سازد. این جاست که راز ابتلای انبیاء و اولیای الهی مشخص می شود. بلا ها برای آنان که از مقام عصمت برخوردارند، پاک کـننده نیست؛ تـرفیع دهنده است. اینجا صحبت از گـناه نیست، بـحث در این است کـه برخی از مقام های بهشت جز از این طریق، به دست نمی آیند. بلا نشانه توجه خداوند است. وانگهی، بلا ها و سختی ها بدون فایده و بی معنا نیستند. گاهی ممکن است اهل ایمان نیز به این نوع بلاها مبتلا شوند با این که گـناه هم داشته باشند. دلیلش این است که برخی از درجات جـز از این طریق بـه دست نمی آیند. صحبت در این نیست که فرد، چه کرده که بلا به او رسیده است، بلکه صحبت در این است که چه می خواهد به دست آورد که به این بلا گرفتار شده است؟
رنج اگر برای ترفیع درجه و کسب مقام های برتر پیدا کند، تحمل پذیر می گردد.[30]
6) تحمل رنج ها تا قرب الی الله
«لَتُبْلَوُنَّ فىِ أَمْوَالِكُمْ وَ أَنفُسِكُمْ وَ لَتَسْمَعُنَّ مِنَ الَّذِينَ أُوتُواْ الْكِتَابَ مِن قَبْلِكُمْ وَ مِنَ الَّذِينَ أَشرَكُواْ أَذًى كَثِيرًا وَ إِن تَصْبرُواْ وَ تَتَّقُواْ فَإِنَّ ذَالِكَ مِنْ عَزْمِ الْأُمُور »[31] به طور قطع با اموال و جانهايتان آزمايش خواهید شد و قطعا از كسانى كه پيش از شما كتاب (آسمانى) دريافت كردند و از كسانى كه شرك ورزيدند آزار بسيار خواهيد شنيد، و اگر شكيبايى ورزيد و پرهيزگارى كنيد بيشك آن از اراده طلب ترين كارها باشد.
این آیه مسلمانان را به مقاومت و صبر در برابر انواع آزار های مالی و جانی و زبانی دشمنان اسلام تشویق می کند و آن را مایه ترقی و کمال معنوی آنها می داند .[32]
در شان نزول این آیه آمده است وقتی مسلمانان به مدینه مهاجرت کردند ، مشرکان دست به تصرف اموال آنها زدند و از هیچ گونه آزاری درباره آناه دریغ نکردند . در مدینه نیز از بد گویی و زخم زبان یهودیان از جمله کعب بن اشرف در امان نبودند . کعب ، پیامبر (ص) و مسلمانان را در اشعار خود به ناسزا می گرفت و مشرکین را علیه آنها تحریک می نمود .[33]
این آیه خاطر نشان می سازد که دنیا میدان آزمایش است و شما باید در راه خدا همه رنج ها را تحمل کنید و تصور نکنید که در رسیدن به قرب الهی هیچ گونه رنج و خطری در کمین شما نیست . کسی که خدا و سعادت می خواهد ، باید این راه پر مخاطره را طی کند و زخم زبان ها بشنود و زیان ها و خسارت های جانی و مالی ببیند . سنت و قانون آزمایش این مهلت را به انسان ها داده است و مومن نباید در این فراز و نشیب ها بی تابی و جزع و فزع کند.
