هدف خداوند از آزمایش بندگان
7) تنبیه و تأدیب
«أَحَسِبَ النَّاسُ أَن يُترْكُواْ أَن يَقُولُواْ ءَامَنَّا وَ هُمْ لَا يُفْتَنُون»[34]
آيا مردم پنداشتند كه تا گفتند ايمان آورديم، رها مىشوند و مورد آزمايش قرار نمىگيرند؟
«هُمْ لَا يُفْتَنُون» گمان می کنند که آنها به سختی های تکلیف و دوری از وطن و جهاد با دشمنان آزمایش نمی شوند، و به معصیت ها و رنج های دنیا دچار نخواهند شد. این چنین نیست بلکه خداوند آن ها را به انواع و اقسام بلاها دچار می کند تا صبر و استقامت و ایمان باطنی آنها آشکار شود و مخلص از غیر مخلص و استوار در ایمان از مضطرب و سست ایمان مشخص شود.[35]
گاهی امتحان خداوند به مشکلات و شدائد و مصائب به منظور تأدیب انسان است، البته تأدیب در جایی خواهد بود که فرد قابلیت ادب شدن داشته باشد اما آنها که این قابلیت را از دست داده اند، ظلم و جنایت و پلیدی ملکۀ آنها شده است، مصائب برای آنها جنبۀ تأدیب ندارد بلکه کیفر اعمال و کردار آنهاست. خداوند می فرماید: و در هیچ قریه ای پیامبری نفرستادیم مگر آنکه مردم آن را به سختی و بیماری دچار کردیم شاید تضرع کنند و تسلیم شوند.[36]
همانطور که گفته شد منظور از این ظالم کسی نیست که قابلیت ادب نداشته باشد زیرا ابتلاء و مصیبت برای چنان فردی کیفر و مجازات است نه تأدیب و تنبیه.
قرآن در آیه ای دیگر نیز، شدائد و مشکلات دنیوی را عامل تنبیه و تأدیب امت های پیشین می داند و می فرماید: ما به امت هایی که پیش از تو بودند پیامبرانی فرستادیم و آنها را با سختی و رنج و ناراحتی مواجه ساختیم شاید متضرع شوند.[37]
همچنین خداوند آل فرعون را به منظور تأدیب به قحطی و خشکسالی دچار نموده است و می فرماید: ما آل فرعون را دچار قحطی و کمبود محصول کردیم تا متذکر شوند.[38]
از بیان این آیات چنین استنباط می شود که این امت ها و این افراد قابلیت اصلاح داشته اند و در نتیجه خداوند به امید اصلاح و هدایت، آنها را تنبیه و تأدیب می فرماید.
