آية الكرسي براي رضايت و خوشنودي خداوند

پيامبر اكرم (صلی الله علیه وآله) فرمود: وقتي كه خداوند تعالي فاتحه الكتاب (سوره حمد) و آية الكرسي را نازل كرد بر عرشش معلق كرد كه هيچ چيزي بين اينها و خداوند حجاب نبود…، پس خداوند فرمود: به عزت و جلالم قسم اگر بنده اي از بندگان من اين آيات را بعد از هر نمازي قرائت كند من او را در حظيرة القدس و آنچه كه در آن است ساكنش مي‌كنم.

و در هر روز هفتاد بار او را نظر مي‌كنم به نگاه خاصي. . . و در هر روز هفتاد حاجت او را كه كمترينش مغفرت و عفو من باشد براي او برآورده مي‌كنم و در نزد تمام دشمنانش عزيز و نصرتش مي‌دهم و هيچ چيزي مانع دخولش در بهشت نيست.

آية الكرسي براي ديدن جاي بهشت

در كتاب خواص الايات ص۱۹ آمده: در روايات آمده است: هركسي بعد از هر نماز واجبي به خواندن آية الكرسي مداومت داشته كند، از دنيا نخواهد رفت تا زماني كه جايگاه خود را در بهشت ببيند.

آية الكرسي براي استجابت دعا

در كتاب مهج الدعوات ص۳۱۶ آمده: در كتاب تحفة الملوك ص۲۱۲، : بعضي از وجود مقدس حضرت ختمي مرتب روايت كرده اند كه: اسم اعظم كه دعا بوسيله آن مستجاب مي‌شود در سه سوره قرآن مي‌باشد:

الف) سوره بقره: آية الكرسي آيه ۲۵۵.

ب) در سوره آل عمران آيه ۲: الم اللهُ لا اِلهَ اِلا هُوَ الحيُ القَيوم.

ج) در سوره طه آيه ۱۱: وَ عَنتِ الوجوهُ لِلحيِّ القيُّوم.

آية الكرسي براي رفع فراموشي

در كتاب خواص الايات ص۲۰ آمده: سلمان فارسي روايت مي‌كند كه: پيامبر اكرم (صلی الله علیه وآله) فرمود: هركس آية الكرسي را با زعفران بر كف دست خود بنويسد و آنرا بمكد و هفت بار چنين كند هرگز چيزي را فراموش نخواهد كرد و فرشتگان براي او آمرزش خواهند كرد.

صفحات: 1· 2· 3· 4· 5· 6· 7

اول: وضو را باتوجه و حضور قلب انجام دهد، از امام رضا(ع) روايت شده که وضو موجب طهارت و تزکيه‌ي دل است (وسائل الشيعه ‌1/ ‌367 ابواب وضو باب‌1 حديث ‌9)

 دوم: در عظمت نماز و در رواياتي که درباره‌ي نماز وارد شده تأمّل نمايد.

 سوم: مانند کسي نماز بخواند که گويا با نماز وداع مي‌کند و ديگر فرصت نماز خواندن را نخواهد يافت (مجالس صدوق و ثواب الاعمال عن ابن‌ ابي‌يعفور قال «قال ابوعبدالله الصادق‌7 اذا صلّيت صلاة فريضة فصلّها لوقتها صلاة مودّع يخاف ان لا يعود اليها ابدا»)

 چهارم: وقتي روبه قبله مي‌نمايد سعي کند که دنيا و مافيها و خلق و آنچه به آن مشغولند را فراموش نمايد و قلب خود را از آنها تهي نمايد.

 پنجم: به معاني نماز توجه نموده و نماز را با تأنّي و آرامش بخواند.

 ششم: اينکه بداند از آن هنگام که وارد نماز مي‌شود، تا آن لحظه اي که از نماز خارج مي‌شود، خداي تعالي به او رو کرده و نظر مي‌نمايد، و ملکي بالاي سر او ايستاده و مي‌گويد: اي نمازگزار اگر مي‌دانستي چه کسي به تو نظر مي‌نمايد و با چه کسي مناجات مي‌کني هرگز از او رو بر نمي‌گرداندي و ابداً از جاي خود بر نمي‌خواستي (کافي عن ابي‌جعفر‌7 قال: «قال رسول‌الله (ص) اذا قام العبد المؤمن في صلاته نظر الله عزوجل اليه (اقبل الله اليه) حتي ينصرف … و وکّل الله به ملکاً قائماً علي رأسه يقول له ايها المصلي لو تعلم من ينظر اليک و من تناجي ما التفتّ و لازلت من موضعک ابداً» وسائل الشيعه ابواب اعداد فرائض باب ‌8 حديث ‌5 از کافي)

 هفتم: اينکه بداند که در حال نماز از بالاي سرش تا کرانه‌ي آسمان، رحمت خدا براو سايه انداخته و ملائکه الهي از اطراف او تا افق سماء او را در بر گرفته‌اند. (عنه (ص) … و اظّلته الرحمة من فوق رأسه الي افق السماء و الملائکة تحفّه من حوله الي افق السماء…» وسائل الشيعه ابواب اعداد فرائض باب ‌8 حديث ‌5 از کافي)

 هشتم: آنچه در نماز مکروه است به جا نياوريد و به آنچه فضيلت نماز را مي‌افزايد اهتمام نمائيد مثل انگشتر عقيق به دست نمودن و لباس پاکيزه پوشيدن و خود را خوشبو نمودن و شانه و مسواک زدن.

از آن‌جا که تمامی حقوق به رسمیت شناخته شده مردم از سوی امام علی(ع) را نمی‌توان در این مختصر بررسی و تحلیل نمود، به ناچار برخی از نمونه‌‌ها را بیان کرده، تا جلوه‌هایی از حقوق شهروندی از نگاه امام علی(ع) ترسیم شود.
قبل از بیان هر مسئله‌ای باید گفت؛ حقوق در جامعه اسلامی از نگاه امام علی(ع) دو طرفه است؛ یعنی هم مردم بر حکومت حق دارند و هم متقابلاً حکومت بر شهروندان خویش حقوقی دارد.
علی(ع) در یکی از سخنانش به صراحت بر این مسئله تأکید می‌کند و می‌فرماید: «أَیُّهَا النَّاسُ إِنَّ لِی عَلَیْکُمْ حَقّاً وَ لَکُمْ عَلَیَّ حَقٌّ …‏»؛[1] ای مردم، من بر شما حقی دارم و شما هم بر گردن من حقی دارید.
حقوق شهروندان بر حکومت
امام علی(ع) در مقام زمام‌دار اسلامی نخست براى رعایت ادب و احترام، حقوق مشروع مردم را نسبت به خود بر می‌شمارد. بدیهى است بیان حقوق دیگران بر خود، پیش از بیان حقوق خود بر دیگران، به ادب و احترام و اجابت نزدیک‌تر خواهد بود: «فَأَمَّا حَقُّکُمْ عَلَیَّ فَالنَّصِیحَةُ لَکُمْ وَ تَوْفِیرُ فَیْئِکُمْ عَلَیْکُمْ وَ تَعْلِیمُکُمْ کَیْلَا تَجْهَلُوا وَ تَأْدِیبُکُمْ کَیْمَا تَعْلَمُوا».
امام(ع) از حقوق مردم چهار چیز را که براى صلاح و رستگاری‌شان در دو جهان مفید خواهد بود، بیان کرده است.
1. خیر خواهی مردم: «النصیحة لکم». من خیرخواه شما باشم؛ یعنی از شما دفاع کنم و آنچه را که مصلحت شما است، برایتان انجام دهم.
اولین حقّ آنها بر امام نصیحت کردن است. نصیحت کردن توجه دادن مردمان به مکارم اخلاق است و جهت دادنشان به امورى که براى زندگى و آخرتشان مفیدتر باشد.

صفحات: 1· 2· 3· 4· 5· 6· 7

شناخت اوضاع فرهنگی دوران امام رضا(ع) اهمیت و حساسیت خاصی دارد و کمک می‌کند ضمن آگاهی از جوّ فکری و نوع تفکرات مطرح و قابل توجه در آن دوران، با مواضع و روش امام(ع) در رویارویی با جریانات و افکار انحرافی و زمینه‌های بروز دیدگاه‌ها و اندیشه‌های آن‌حضرت آشنا شویم.

در دوران امام رضا(ع) فرهنگ و معارف شیعی به شکل کامل و گسترده‌ای در میان پیروان این مکتب، روشن شده بود و انحرافات جزئی، تأثیری در اصل تشیع نداشت؛ زیرا از زمان امام باقر(ع)، امام صادق و امام کاظم(ع) شمار فراوانی از شیعیان چنان پرورش یافتند که هر کدام استوانه‌ای در فقه و کلام شیعی به حساب می‌آمدند. از سوی دیگر، بیشتر منحرفان از افراد ضعیف النفسی بودند که جز در شرایط خاصی زمینه رشد نداشتند.[1] از این‌رو عصر و دوران امام رضا(ع) به سبب ویژگی‌هایی که داشت، به عصر طلایی معروف شد؛[2] به گونه‌ای که جامعه اسلامی آن زمان، به دلیل آماده بودن بستر فرهنگی و علمی، به موقعیت ویژه‌ای رسید. طبیعت علم دوستی اسلام سبب شد به موازات پیشرفت‌های سیاسی و عقیدتی در کشورهای مختلف جهان، علوم و دانش‌های آن کشورها به محیط جامعه اسلامی راه یابد و کتاب‌های علمی دیگران از یونان گرفته تا مصر و از هند تا ایران و روم به زبان عربی که زبان جامعه اسلامی بود، ترجمه شود.[3] چنان‌که مأمون در ترجمه کتاب‌های یونانی کوشش بسیار نمود و پول بسیاری در این راه خرج کرد، به‌طوری که می‌گویند: مأمون در مقابل وزن کتاب‌های ترجمه شده طلا می‌داد و به قدری به ترجمه کتاب‌ها توجه داشت که روی هر کتابی که به نام او ترجمه می‌شد علامتی می‌گذاشت و مردم را به خواندن و فراگرفتن آن علوم تشویق می‌کرد و با حکما خلوت می‌نمود و از معاشرت با آنها اظهار خشنودی می‌کرد.[4]
مأمون پس از آوردن امام رضا(ع) به مَرو،[5] جلسات علمی متعددی با حضور آن‌حضرت و دانشمندان گوناگون تشکیل داد. در این جلسات، مذاکرات بسیاری میان امام(ع) و دیگران صورت می‌گرفت که به طور عمده پیرامون مسائل اعتقادی و فقهی بود.[6]
از مباحث و مناظرات کلامی روشن می‌شود عمده‌ترین عوامل ایجاد فرقه‌های کلامی و انحرافات در مسائل اعتقادی آشنایی مسلمانان با ادیان و جنبش‌های دیگر بود؛ بویژه نهضت ترجمه در دوره عباسیان که بعضاً دست‌خوش غرض ورزی‌های مترجمان گردید و زمینه مساعدی را در این زمینه فراهم آورد. البته عوامل دیگری چون برداشت‌های مختلف از معارف دینی نیز تأثیر بسزایی در رواج فرقه‌های کلامی داشت.[7]
هدف مأمون از تشکیل این محافل علمی، نشان از علم دوستی او یا تظاهر به آن بود. در اصل باید وی را از این زاویه، متمایز از دیگر خلفای عباسی دانست؛ بویژه که مذاق عقلی او و همراهی‌اش با معتزله، او را بر آن می‌داشت در برابر اهل حدیث ایستادگی کرده، آنان را منکوب سازد؛ با این حال مسئله در این‌جا خاتمه نمی‌یافت. مأمون از تشکیل چنین جلساتی هدف دیگری نیز داشت. او می‌خواست با کشاندن امام رضا(ع) به بحث، تصوّری را که عامه مردم درباره ائمه اطهار(ع) داشتند و آنان را صاحب علم خاص لدنی می‌دانستند، از بین ببرد. مأمون، اندیشمندان سطح بالای هر فرقه را در مقابل امام قرار می‌داد تا حجت آن‌حضرت را به وسیله آنان از اعتبار بیندازد و این، به جهت حسد او نسبت به امام و منزلت علمی و اجتماعی او بود؛ اما هیچ‌کس با آن‌حضرت روبرو نمی‌شد جز آن‌که به فضل او اقرار کرده، به حجتی که از طرف امام علیه او اقامه می‌شد، ملتزم می‌گردید.[8]

صفحات: 1· 2· 3· 4· 5· 6

«طلوع فجر صادق»، ابتدای وقت نماز صبح و «طلوع آفتاب» انتهای وقت آن است و زمان واقع در بین این دو طلوع را «بین الطلوعین» می‌نامند.
قرآن کریم با عبارت «وَ سَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّکَ قَبْلَ طُلُوعِ الشَّمْس‏»[1] تسبیح خدا در این زمان را توصیه کرده و روایات فراوانی نیز در زمینه عبادت در «بین الطلوعین» وجود دارد که در برخی از آنها اذکار و عبادات ویژه‌ای هم پیشنهاد شده است:
1. پیامبر اکرم(ص): «هر کس از طلوع صبح تا طلوع آفتاب در مصلّاى خویش بنشیند و به تعقیب نماز مشغول باشد، خداوند او را از آتش دوزخ محفوظ دارد».[2]
2. رسول خدا(ص): هر کس هنگام صبح، هفت بار این آیات را بخواند، در آن روز از بلاها محفوظ باشد: «فَاللهُ خَیْرٌ حافِظاً وَ هُوَ ارْحَمُ الرَّاحِمینَ،[3] انَّ وَلِیِّى‏ اللهُ الَّذى‏ نَزَّلَ الْکِتابَ وَ هُوَ یَتَوَلَّى الصَّالِحینَ،[4] فَانْ تَوَلَّوْا فَقُلْ حَسْبِى‏ اللهُ لا الهَ الَّا هُوَ، عَلَیْهِ تَوَکَّلْتُ وَ هُوَ رَبُّ الْعَرْشِ الْعَظیم[5]»؛[6]‏ پس [در هر حال] خداوند بهترین حافظ و مهربان‌ترین مهربانان است، ولىّ و سرپرست من‏ خدایى است که این کتاب را نازل کرده و او همه صالحان را سرپرستى می‌کند، پس اگر آنها [از حق] روى بگردانند [نگران مباش] بگو: خداوند مرا کفایت می‌کند، هیچ معبودى جز او نیست بر او توکّل کردم و او صاحب عرش بزرگ است.
3. هر کسی صبح کند و چهار نعمت خدا را یاد نکند، می‌ترسم که این نعمت‌هاى خدا از او زایل گردد؛ آن چهار نعمت و سپاس بر آن، چنین است: «الْحَمْدُ للهِ الَّذى‏ عَرَّفنى‏ نَفْسَهُ، وَ لَمْ یَتْرُکْنى‏ عَمْیانَ الْقَلْبِ، الْحَمْدُ للهِ الَّذى‏ جَعَلَنى‏ مِنْ امَّةِ مُحَمَّدٍ صَلَّى ‏اللهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ، الْحَمْدُ للهِ الَّذى‏ جَعَل‏ رِزْقى‏ فى‏ یَدَیْهِ وَ لَمْ یَجْعَلْ رِزْقى‏ فى‏ ایْدی ‏النَّاسِ، الْحَمْدُ للهِ الَّذى‏ سَتَر ذُنُوبى‏ وَ عُیُوبى‏، وَ لَمْ یَفْضَحْنى‏ بَیْنَ النَّاس»؛[7] ‏ سپاس مخصوص خداوندى است که خود را به من شناساند، و مرا کوردل به حال خود رها نکرد، سپاس مخصوص‏ خداوندى است که مرا از پیروان محمّد -که درود خدا بر او و خاندان پاکش باد- قرار داد، سپاس مخصوص خداوندى است که‏ روزیم را در اختیار خویش قرار داد و آن‌را به دست مردم نسپرد، سپاس مخصوص خداوندى است که‏ گناهان و عیب‌هایم را پوشاند و در میان مردم رسوایم نساخت.
4. امیر مؤمنان على(ع): «هر کس هرکدام از سوره‌هاى توحید و قدر و آیة الکرسى را یازده بار پیش از طلوع آفتاب بخواند، از خسارت‌هاى مالى محفوظ می‌ماند».[8]
5. امیرمؤمنان علی(ع): «ذکر خدا، بعد از نماز صبح تا طلوع آفتاب، حتّى از مسافرت تجارتى نیز، در جلب روزى مؤثّرتر است».[9]
6. امام باقر(ع): «خواب صبح، شوم و نامیمون است؛ روزى را دور می‌سازد، رنگ صورت را زرد و متغیّر می‌کند. خداوند متعال، روزى را بین ‏الطّلوعین تقسیم می‌کند، از خواب در این زمان بپرهیزید و بدانید که منّ و سلوى‏ (دو غذاى لذیذى که براى بنی‌اسرائیل نازل می‌شد) در این ساعت بر بنی‌اسرائیل فرود می‌آمد».[10]
7. امام باقر(ع): «هر کس بعد از نماز صبح هفتاد مرتبه استغفار کند، خداوند او را بیامرزد».[11]
8. امام باقر(ع): «هر کس سوره “قدر” را پس از طلوع فجر هفت بار بخواند، هفتاد صف از فرشتگان بر او درود می‌فرستند و هفتاد مرتبه براى او طلب رحمت می‌کنند».[12]
و در پایان، هر آنچه به عنوان تعقیبات نماز صبح در روایات ذکر شده را می‌توان از اعمال بین الطلوعین دانست.

[1]. طه، 130 و ق، 39.
[2]. طبرسی، حسن بن فضل، مکارم الاخلاق، ص 305، قم، شریف رضی، چاپ چهارم، 1412ق.
[3] . یوسف، 84.
[4]. اعراف، 196.
[5] . توبه، 129.
[6]. مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج ‏83، ص 298، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، چاپ دوم، 1403ق.
[7]. همان، ص 282.
[8]. شیخ صدوق، الخصال، ج ‏2، ص 622، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ اول، 1362ش.
[9]. طبرسی، حسن بن فضل، مکارم الاخلاق، ص 305.
[10]. طوسی، محمد بن حسن، تهذیب الاحکام، ج ‏2، ص 139، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ چهارم، 1407ق.
[11]. شیخ صدوق، ثواب الاعمال و عقاب الأعمال، ص 165، قم، شریف رضی، چاپ دوم، 1406ق.
[12]. مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج ‏83، ص 161.

آیه شریفه «وَ اعْتَصِمُوا بِحَبْلِ اللهِ جَمِیعاً وَ لاَ تَفَرَّقُوا»؛[1] بیانگر اصلی اساسی است؛ و آن این‌که مسلمانان همگی باید حول یک محور جمع شوند و حرکت نمایند تا وحدتشان حفظ شده و از هرگونه تفرقه جلوگیری شود. پروردگار با تعبیر«حبل الله» و یا «ریسمان خدا» در صدد بیان این محور برآمده است.
معناشناسی حبل الله
«حَبْل» در لغت، به معنای ریسمانی طولانی و محکم است که با آن چیزی را می‌بندند.[2] راغب اصفهانی می‌گوید: «حبل به معنای ریسمان است که معروف می‌باشد، ولی به صورت استعاره، برای هر ارتباطی مورد استفاده قرار می‌گیرد».[3]
خداوند متعال در آیه شریفه، محور وحدت مسلمانان را به ریسمان تشبیه نموده؛ زیرا انسان در شرایط عادی و بدون داشتن راهنما در قعر چاه ظلمت و نادانی است و برای نجات از این چاه ترسناک نیاز به ریسمان محکمی دارد که همان ریسمان الهی است.[4]
مصادیق حبل الله
با توجه به اضافه‌شدن «حبل» به «الله» در آیه شریفه، قرآن ریسمانی را معرفی می‌کند که متعلق به پروردگار بوده و حلقه وصل بین او و بنده‌اش را ایجاد می‌کند و طبیعتاً این ریسمان باید مصداقی خارجی داشته باشد.
اندیشمندان شیعی برای «حبل الله» مصادیق گوناگونی ذکر کرده‌اند؛ مانند: 1. دین اسلام که ملاکش ولایت است؛[5] 2. توحید و ولایت؛[6] 3. اهل بیت؛[7] 4. قرآن؛[8] 5. قرآن و اهل بیت باهم.[9]
البته می‌توان گفت که بازگشت تمام موارد فوق، به قرآن و عترت(ع) است و روایات فراوانی نیز بر این موضوع تأکید دارد که «قرآن»، «عترت» و یا هردوی آنها مصداق «حبل الله» می‌باشند.
الف. قرآن، حبل الله
1. پیامبر اکرم(ص): «این قرآن، ریسمان خدا و نور روشنگر و درمانى سودبخش است».[10]
2. امام علی(ع): «خداوند سبحان، هیچ‌کس را به چیزى مانند این قرآن، اندرز نداده است؛ چرا که قرآن، ریسمان استوار خدا و دستاویز مطمئن او است».[11]
3. امام سجاد(ع): «امام و حجت خدا بایستی معصوم باشد». از ایشان سؤال شد: معنای عصمت چیست؟ حضرت فرمود: «معصوم کسی است که معتصم به حبل الله که قرآن است، می‌باشد».[12]
ب. اهل بیت(ع)، حبل الله
4. عبدالله بن عباس می‌گوید: نزد پیامبر بودیم که فردی اعرابی وارد شد و گفت: شنیدم که فرموده‌اید: «اعتصموا بحبل الله»؛ منظورتان از ریسمان خدا چیست؟! پیامبر(ص) دستشان را به دست امام علی(ع) زده و فرمود: «به این مرد بپیوندید که او ریسمان محکم است».[13]
5. امام باقر (ع): «منظور از حبل الله که خدا به چنگ زدن به آن توصیه کرده، آل محمد هستند».[14]
6. امام باقر(ع): «خداوند متعال می‌دانست که امت پیامبر(ص) بعد از رحلت حضرتشان، گروه گروه می‌شوند؛ لذا آنان را از این پراکنده‌شدن نهی کرد و فرمود که: همگی باید بر ولایت آل محمد جمع شوید و متفرق نشوید».[15]
7. یکی از محکم‌ترین روایاتی که مراد از «حبل الله» را مشخص می‌کند؛ «حدیث ثقلین» است که به صورت متواتر در میان شیعه و اهل سنت نقل شده است.[16] قرائن محکمی وجود دارد که ارتباط این روایت را با آیه مورد نظر تأیید می‌کند. در این روایت نیز مانند آن آیه، سخن از «اعتصام» و «چنگ زدن» است نیز وجود دارد و از طرفی، حتی بسیاری از اندیشمندان اهل سنت نیز چنین ارتباطی را کشف کرده و به همین دلیل، این روایت را ذیل آن آیه و در تفسیر آن نقل کرده‌اند.[17] بر این اساس، چنگ‌زدن به «قرآن» و «عترت»، همان چنگ‌زدن به ریسمان الهی است که در صورت پذیرش این توصیه از جانب امت اسلامی، آنان هیچ‌گاه گمراه نخواهند شد.
تبیین ارتباط میان امامت و حبل الله
1. در دو آیه قبل از آیه «و اعتصموا بحبل الله …»، آیه دیگری وجود دارد:
«وَ کَیْفَ تَکْفُرُونَ وَ أَنْتُمْ تُتْلى‏ عَلَیْکُمْ آیاتُ اللهِ وَ فیکُمْ رَسُولُهُ وَ مَنْ یَعْتَصِمْ باللهِ فَقَدْ هُدِیَ إِلى‏ صِراطٍ مُسْتَقیم‏»
«و چگونه کافر می‌شوید، با آن‌که آیات خدا بر شما خوانده می‌شود، و پیامبرش نیز در میان شما است؟! و هر کس به خدا چنگ‌زند، به راهى راست، هدایت شده است».[18]
این آیه به صراحت، ابتدا «قرآن کریم» و «پیامبر اکرم(ص)» را به یاد مخاطبان انداخته و سپس از «چنگ زدن به خدا» سخن به میان می‌آورد و این نشانگر آن است که «قرآن» و «معصوم» دو رکن اساسی رسیدن به خدا هستند که به عبارتی می‌توان به هر دوی آنها ریسمان پروردگار گفت.
از آن‌رو که اهل بیت(ع) بعد از پیامبر(ص) جانشینان معصوم حضرتشان می‌باشند، با قاطعیت می‌توان گفت که ریسمان الهی بدون ائمه(ع) قابل فرض نیست و همین موضوع، جایگاه امامت آن بزرگواران را در آیه شریفه روشن می‌کند.
علامه حلی(ره) در این‌باره چنین استدلال می‌کند:
الف. اعتصام و تمسک به حبل الهی به وسیله انجام اوامر الهی و ترک نواهی محقق می‌شود و اوامر و نواهی تنها از طریق معصوم دانسته می‌شود.
ب. واژه «لا تفرّقوا» همه مسلمانان را به اجتماع بر حق و عدم تفرقه تشویق می‌نماید، در حالی‌که به خاطر غلبه هواهای نفسانی، این اجتماع و عدم تفرقه بدون معصوم امکان‌پذیر نیست.[19]
همچنین نکته قابل توجه در برخی از روایات - مانند حدیث یاد شده از امام سجاد (ع) - آن است که؛ بین قرآن و امام رابطه تنگاتنگی وجود دارد و این‌که به امام، معصوم می‌گوییم به این دلیل است که امام به حبل الله که قرآن است چنگ می‌زند و از طرفی قرآن نیز مردم را به سمت پیامبر و امام هدایت می‌کند؛ یعنی هر یک باید در کنار دیگری و مکمّل هم باشند تا راه هدایت مردم فراهم شود.

[1]. «و همگى به ریسمان خدا، چنگ زنید، و پراکنده نشوید!»؛ آل عمران، 103.
[2]. فراهیدی، خلیل بن احمد، کتاب العین، ج 3، ص 236، قم، هجرت، چاپ دوم، 1410ق؛ ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، ج 11، ص 134، بیروت، دار صادر، چاپ سوم، 1414ق.
[3]. راغب اصفهانی، حسین بن محمد، المفردات فی غریب القرآن، ص 217، دمشق، بیروت، دارالقلم‏، الدار الشامیة، چاپ اول، 1412ق.
[4]. ر. ک: شیخ طوسی، محمد بن حسن، التبیان فی تفسیر القرآن، ج 2، ص 545، بیروت، دار احیاء التراث العربی، بی‌تا؛ ‏طریحی، فخر الدین، مجمع البحرین، ج 5، ص 347، تهران، کتابفروشی مرتضوی، چاپ سوم، 1375ش؛ موسوی سبزواری، سید عبد الاعلی، مواهب الرحمان فی تفسیر القرآن، ج 6، ص 210، بیروت، مؤسسه اهل بیت(ع)، چاپ دوم، 1409ق.
[5]. همان.
[6]. قمی، علی بن ابراهیم، تفسیر القمی، ج 1، ص 108، قم، دارالکتاب، چاپ سوم، 1404ق.
[7]. عیاشی، محمد بن مسعود، التفسیر، ج 1، ص 194، تهران، المطبعة العلمیة، چاپ اول، 1380ق؛ کوفى، فرات بن ابراهیم، تفسیر فرات الکوفی، ص 90، تهران، مؤسسة الطبع و النشر فی وزارة الإرشاد الإسلامی، چاپ اول، 1410ق.
[8]. فیض کاشانی، ملامحسن، تفسیر الصافی، ج 1، ص 365، تهران، الصدر، چاپ دوم، 1415ق.
[9]. بلاغی نجفی، محمد جواد، آلاء الرحمن فی تفسیر القرآن، ج 1، ص 322، قم، بنیاد بعثت، چاپ اول، 1420ق.
[10]. شریف الرضی، محمد بن حسین، المجازات النبویة، ص 211، قم، دارالحدیث، چاپ اول، 1422ق؛ دارمی، أبو محمد عبد الله بن عبد الرحمن، سنن الدارمی، ج 4، ص 2090، عربستان سعودی، دار المغنی للنشر و التوزیع، چاپ اول، 1412ق.
[11]. سید رضی، محمد بن حسین، نهج البلاغة، خطبه 176، ص 254، قم، هجرت، چاپ اول، 1414ق.
[12]. شیخ صدوق، معانی الاخبار، ص 132، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ اول، 1403ق.
[13]. بحرانی، سید هاشم، البرهان فی تفسیر القرآن، ج ‏1، ص 672، تهران، بنیاد بعثت، چاپ اول، 1416ق.
[14]. ابن طاووس، علی بن موسی، طرف من الأنباء و المناقب، ص 409، مشهد، تاسوعا، چاپ اول، 1420ق.
[15]. تفسیر القمی، ج ‏1، ص 108.
[16]. ر. ک: «الفاظ حدیث ثقلین در منابع اهل سنت و شیعه»، سؤال 17344؛ «چرایی اهمیت حدیث ثقلین»، سؤال 34175.
[17]. ر. ک: سیوطی، جلال الدین، الدر المنثور فی تفسیر المأثور، ج ‏2، ص 60، قم، کتابخانه آیة الله مرعشی نجفی، 1404ق؛ فخرالدین رازی، ابوعبدالله محمد بن عمر، مفاتیح الغیب، ج 8، ص 311، بیروت، دار احیاء التراث العربی، چاپ سوم، 1420ق؛ آلوسی، سید محمود، روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم، ج ‏11، ص 197، بیروت، دارالکتب العلمیة، چاپ اول، 1415ق.
[18]. آل عمران، 101.
[19]. علامه حلى‏، الألفین، ص 104، قم، هجرت‏، چاپ دوم‏، 1409ق.

یکی از نشانه‌ها و علایم ظهور حضرت مهدی(عج)،[1] خروج شخصی به نام «دجال» است. از نظر لغت شناسان، به هر دروغ‌گو و حقه بازی «دجال» گفته می‌شود.
در روایات (که اکثراً در منابع اهل تسنن یافت می‌شوند) صفات گوناگون و عجیبی در توصیف او یاد شده است. از جمله: ادعای ربوبیت می‌کند،[2] عمر طولانی دارد،[3] همراه او آب و آتش است،[4] کور را بینا کرده و مرض برص را بر طرف می‌کند.[5]
امیر مؤمنان علی بن ابی‌طالب(ع) در حال سخنرانی بودند که سه مرتبه فرمودند: «پیش از آن‌که مرا از دست داده و نیابید، هر چه می‌خواهید بپرسید». شخصی از نیکان به نام صعصعة بن صوحان از جا برخاست و عرض کرد: یا امیر المؤمنین! دجال کیست؟
حضرت در پاسخ فرمودند: «آگاه باشید که ]نام[ دجال صائد بن الصائد است. بدبخت کسی است که او را تصدیق کرده و بپذیرد و خوشبخت کسی است که او را تکذیب کند. او از منطقه‌ای ظهور می‌کند که آن‌را “اصبهان” گویند. از محله‌ای که به محله یهودیان معروف است. چشم راست او به هم چسبیده و هیچ حدقه‌ای ندارد (ممسوح است). چشم دیگر او در پیشانی‌اش است و آن‌چنان روشن است که مثل ستاره صبح می‌درخشد. در چشم او گوشتی است که گویا به خون مخلوط است و بر پیشانی‌اش – مابین دو چشم – نوشته است کافر که هر کاتب و بی‌سوادی می‌تواند آن‌را بخواند. دریاها را درمی‌نوردد و خورشید با او سیر می‌کند. در مقابلش کوهی از دود و در پشت سرش کوه سفیدی است که مردم می‌پندارند که غذاست. او در زمان قحطی سختی خروج می‌کند. در زیر پایش الاغی سبز یا تیره رنگ است. هر گام الاغ او یک میل راه طی می‌کند. سریع در زمین به سیر و گردش می‌پردازد. از چشمه و آبی که بگذرد تا روز قیامت خشک می‌شود. با صدای بلند – که همه اهل مشرق و مغرب می‌شنوند – فریاد می‌زند: به سوی من بیایید ای اولیا و دوستان من! من ] خدایی هستم که[ خلق کرد و صورت‌ها را آفرید و تقدیرات را مقدر کرد و راهنمای شماست. “أنا ربکم الاعلی” دروغ می‌گوید! او دشمن خداست … و در نهایت به دست آن‌که عیسی پشت سرش نماز می‌خواند (حضرت مهدی) کشته می‌شود».[6]
در این‌که حقیقتاً دجال کیست؟ نمی‌توان – فعلاً – به جمع‌بندی نهایی برسیم. اما به طور خلاصه، احتمالاتی در این‌باره وجود دارد:
الف. دجال، شخصیتی حقیقی است که کارهای خارق العاده‌ای را در قالب سحر انجام می‌دهد، او در آخر الزمان خروج می‌کند. و سرکرده یک فتنه عظیم برای بشریت است. همان‌طور که از معنای لغوی کلمه دجال معلوم است، او شخص ساحر و خدعه‌گری است و دارای امکانات مادی فراوانی است. بعضی روایات او را مسیح گمراهی نامیده که در مقابل مسیح هدایت؛ یعنی حضرت عیسی(ع) است.
او در زمان ظهور امام زمان(عج) شروع به فعالیت علیه حضرت کرده و به اصطلاح پرچم خویش را برمی‌افرازد. او از کسانی است که عمر طولانی دارد و هم اکنون نیز موجود بوده و تا زمان خروجش زنده خواهد ماند. او سراسر جهان به جز مکه و مدینه را فتح خواهد کرد.[7]
ب. دجال، همان ابلیس است.
ج. دجال، همان سفیانی است.
د. دجال، جنبه سمبلیک و رمزی دارد.
«دجال، نمادی است از اوج تمدن و تکنیک غرب که با اسلام و مبانی آن ستیز دارد. تمدنی که در صدد به سلطه کشیدن هر انسانی است … ما به طور وضوح مشاهده می‌کنیم که چگونه تمدن و تکنیک غرب مادی‌گرا در این عصر بر تمامی جوامع، حتی مسلمانان تسلط پیدا کرده است…».[8]
براﻯ مطالعه بیشتر رجوع شود به:
دجال، دروغ‌گوی فریبنده، فصلنامه موعود، شماره 4.

پی نوشت ها

[1]. البته این نشانه در کتب اهل سنت از علائم برپایی قیامت شناخته شده است (سنن ترمذی، ج 4، ص 507 ـ 519؛ سنن ابی داوود، ج 4، ص 115؛ صحیح مسلم، ج 18، ص 46 و 81)، ولی در منابع روایی شیعه هم از علامات نزدیک شدن قیامت (بحارالأنوار، ج 6، ص 296، باب 1، أشراط الساعة و قصة یأجوج) و هم از نشانه‌های ظهور شمرده شده است. و این اشکال ندارد که هم علامت ظهور و هم علامت معاد باشد. چون خود ظهور امام عصر(عج) هم از علائم آخرالزمان می‌باشد.
[2]. سنن ابن ماجه، ج 2، ص 1360.
[3]. صحیح مسلم، ج 8، ص 205.
[4]. صحیح بخاری، ج 8، ص 103.
[5]. مسند احمد، ج 5، ص 13.
[6]. صافی گلپایگانی، لطف الله، منتخب الاثر، باب 3، ص 532، ح 8. در بعضی از روایات آمده است که او سرانجام توسط عیسی مسیح(ع) به قتل خواهد رسید (بحارالأنوار، ج 14، ص 348 ، باب 24، ما حدث بعد رفعه و زمان …) و یا این‌که آمده است که او سرانجام به دست عیسی مسیح(ع) در کنار دروازه «لد» در منطقه شام به هلاکت می‌رسد. براﻯ آگاهی بیشتر رجوع شود به: بحارالأنوار، ج 52 ، ص 193و 209؛ کمال الدین، 525 - 526؛ کشف الغمة، ج 3، ص 281؛ المسائل العشر، چاپ شده در مصنفات شیخ طوسی، ج 3، ص 122؛ ارشاد، ج 2، ص 371؛ کنز العمال، ج 14، ص 198 – 200. البته، این دو تعبیر از این جهت با هم منافات ندارند که حضرت عیسی(ع) در رکاب حضرت مهدی(عج) می‌باشد و می‌توان کار سرباز را به فرمانده هم استناد داد.
[7]. الفقیه، ج 2، ص 564، باب تحریم المدینة و فضلها …؛ التهذیب، ج 6، ص 12، باب 5، تحریم المدینة و فضلها.
[8]. صدر، سید محمد صادق، تاریخ ما بعد الظهور، ص 141 - 142. به نقل و استفاده از: رضوانی، علی اصغر، موعود شناسی، ص 533، نشر مسجد جمکران

در آستانه میلاد حضرت معصومه (س)، همایش استانی زن، اقتصاد مقاومتی؛ اقدام و عمل در مدرسه علمیه فاطمیه دامغان برگزار شد.

به همت معاون پژوهش مدرسه علمیه فاطمیه دامغان همایش استانی زن، اقتصاد مقاومتی؛ اقدام و عمل در روز پنج شنبه 13 مرداد در ساعت 17 برگزار شد و تا ساعت 20 ادامه داشت.

این همایش با حضور اساتید، طلبه‌ها، مبلغان و دانش‌آموختگان مدرسه علمیه فاطمیه دامغان و مؤسسه آموزش عالی فاطمیه دامغان برگزار شد.

10 مقاله به این همایش ارسال گردیده بود، که از میان آنها سه مقاله به عنوان مقاله برتر انتخاب شد و در همایش مقاله های خود را به عنوان مقالات برگزیده ارائه دادند.

مهمان ویژه این مراسم، محمود خالقی؛ معاون آموزش حوزه‌های علمیه خواهران، در این همایش ضمن تبریک و تهنیت ولادت حضرت فاطمه معصومه (س)، پیرامون موضوع همایش سخنانی را بیان نمودند.

محمود خالقی، با اشاره به برخی آیه‌ها و روایت‌ها گفت: دو نوع حرص مذموم و ممدوح وجود دارد، و ادامه داد: حرص مذموم در امور دنیا است که پسندیده نیست اما حرص در مسابقات، در فقه و حرص در جهاد و تلاش پسندیده است.

وی یک مصداق حرص در تلاش و جهاد را حرص در تولید عنوان کرد و افزود: اقتصاد مقاومتی بر دو محور حرص در تولید و کوشش و قناعت در مصرف می‌چرخد.

معاون آموزش حوزه‌های علمیه خواهران، گفت: باید برای بهبود اقتصاد کشور در تولید، تلاش مضاعف و برای پویایی آن، در مصرف قناعت داشته باشیم.

همچنین در این مراسم طیبه مهرابی؛ مدیر مدرسه علمیه فاطمیه دامغان ضمن تبریک میلاد حضرت معصومه (س) و خیر مقدم به مدعوین از حضور محمود خالقی معاون آموزش حوزه‌های علمیه خواهران تقدیر و تشکر کرد.

طیبه مهرابی، ضمن اشاره به کرامات حضرت معصومه (س)، گفت: هر کس باید در سال اقتصاد مقاومتی با توسل به این بانوی بزرگوار تلاش کند تا سهمی در اقتصاد کشور داشته باشد.

وی ادامه داد: هر یک از بانوان در خانه می‌تواند با تغییر سبک زندگی و پیروی از حضرت زهرا (س) و فاطمه معصومه (س) نقش بسزایی در اقتصاد کشور داشته باشد.

این مراسم با تلاوت کلام الله مجید و سرود ملی جمهوری اسلامی آغاز شد، و به مناسبت میلاد کریمه اهل بیت (س) مولودی خوانی نیز اجرا شد و در پایان به برگزیدگان همایش جوائزی اعطا گردید.

1)       آفرینش انسان
« الَّذِى خَلَقَ الْمَوْتَ وَ الحْيَوةَ لِيَبْلُوَكُمْ أَيُّكمُ‏ أَحْسَنُ عَمَلًا وَ هُوَ الْعَزِيزُ الْغَفُور[1]؛ همان كه مرگ و زندگى را پديد آورد تا شما را بيازمايد كه كدامتان نيكوكارتريد، و اوست ارجمند آمرزنده»

در این آیه چند نکته درخور توجه است:

1-1) هدف از«زندگی و مرگ» آزمایش انسان معرفی شده و هدف از این آزمون نیز رسیدن به«حسن عمل» که مفهومش تکامل معرفت و خلوص نیت و انجام هر کار خیر است.[2] خداوند همواره انسان را با مشکلاتی می آزماید تا افراد شکیبا را مشخص سازد؛[3] چنانکه قرآن می فرماید:« وَ لَنَبْلُوَنَّكُم بِشىَ‏ءٍ مِّنَ الخْوْفِ وَ الْجُوعِ وَ نَقْصٍ مِّنَ الْأَمْوَالِ وَ الْأَنفُسِ وَ الثَّمَرَاتِ  وَ بَشِّرِ الصَّابرِين»[4]‏؛ و قطعاً شما را به چيزى از [قبيلِ‏] ترس و گرسنگى، و كاهشى در اموال و جانها و محصولات مى‏آزماييم.

گاه انسان با ثروت و یا فقر و گاه نیز با خیر یا شر مورد آزمایش قرار می گیرد:« كل‏ نَفْسٍ ذَائقَةُ الْمَوْتِ  وَ نَبْلُوكُم بِالشَّرِّ وَ الخْيرِ فِتْنَةً»[5]؛ هر نفسى چشنده مرگ است، و شما را از راه آزمايش به بد و نيك خواهيم آزمود .

در آزمایش است کـه کـمالات و هنر سپاس گـذاری افراد و همچنین کیفیت اعمال آشکار می گردد و افراد شایسته نیز مستحق دریافت پاداش می شوند. اما در همان حال کسی که لغزید، نباید نا امید شود؛ چرا که خداوند آمرزنده است.

1-2) «مرگ» را چیز عدمی ندانسته، بلکه چیز وجودی معرفی می کند که شایسته آفرینش است. بنابراین مرگ نابودی نیست، بلکه انتقال از مرحله ای به مرحله دیگر و آغاز زندگی جدید است.

1-3)  در این آیه به «کیفیت عمل» اهمیت داده شده است. به دیگر بیان، هدف از آزمایش آن است که آشکار گردد کدام یک از انسان ها اعمال نیکوتری انجام می دهند؛ اعمالی که با معرفت و اخلاص بیشتر است.

1-4) مقصود از آزمایش خداوند، نوعی پرورش است؛ یعنی انسان ها را به میدان عمل می کشد تا ورزیده ،آزموده و پاک شده، شایسته پاداش الهی و مقام قرب او گردند، وگرنه خداوند چون به همه چیز داناست از امتحان انسان بی نیاز می باشد.[6]‏

ادامه »

صفحات: 1· 2· 3· 4· 5· 6· 7· 8· 9· 10· 11· 12

علمای علم اخلاق برای نفس سه مرحله قائلند که در قران مجید به آنها اشاره شده است:

نفس اماره : نخست نفس اماره؛ نفس سرکـش است کـه انسـان را به گـناه فرمان می دهد و به هر سـو می کشاند و لذا اماره اش گفته اند در این مرحله هنوز عقل و ایمان آن قدرت را نیافته است که نفس سرکش مهار کند و آن را رام کند بلکه در بسیاری از موارد در برابر او تسلیم می گردد و یا اگر بخواهد گلاویز شود نفس سرکش او را به زمین می کوبد و شکست می دهد نفس اماره همان روح سرکشی است که انسان را به زشتی ها دعوت می کند و شهوات را در برابر او زینت می بخشد این همان چیزی است که همسر عزیز مصر، آن زن هوسباز هنگامی که پایان شوم کار خود را مشاهده کرد به آن اشاره نمود و گفت : «و ما ابریء نفسی ان نفس لاماره بالسوء»[1]

 «من هرگز نفس خود را تبرئه نمی کنم  چرا که نفس سرکش همواره به بدی ها فرمان می دهد »[2]

نفس لوامه : مرحله دوم نفس لوامه است که پس از تعلیم و تربیت و مجاهدت انسان به آن ارتقاء می یابد در این مرحله ممکن است در اثر طغیان غرایز گاهگاه مرتکب خلاف هایی بشود اما فوراً پشیمان می گردد. و به ملامت و سرزنش خویش می پردازد و تصمیم به جبران گناه می گیرد و دل و جان را با آب توبه می شوید و به مسیر سعادت باز می گردد، انحراف درباره ی او کاملا ممکن است ولی موقتی است نه دائمی این همان چیزی است که از آن به عنوان وجدان اخلاقی یاد می کنند در بعضی از انسان ها بسیار قوی و نیرومند است و در بعضی بسیار ضعیف و ناتوان ولی به هر حال در هر انسانی وجود دارد. پس نفس لوامه روحی است بیدار و نسبتاً آگاه هرچند هنوز در برابر گناه مصونیت نیافته گاه لغزش پیدا می کند. مرحله ی سوم نفس مطمئنه است و آن مرحله ای است که پس از تصفیه و تهذیب و تربیت کامل، انسان به مرحله ای می رسد که غرایز سرکش در برابر او رام می شود و سپر می اندازد و توانایی پیکار با عقل و ایمان در خود نمی بیند چرا که عقل و ایمان آنقدر نیرومند شده است که غرایز نفسانی در برابر آن توانایی چندانی ندارد.[3] (نفس مطمئنه روح تکامل یافته ای است که به مرحله ی اطمینان رسیده نفس سرکش را رام کرده و به مقام تقوای کامل و احساس مسئولیت رسیده که دیگر به آسانی لغزش برای او امکان پذیر نیست )[4]

این همان مرحله ی آرامش و سکینه است آرامشی که بر اقیانوس های بزرگ حکومت می کند، اقیانوس هایی که حتی در برابر سخترین طوفان ها شکست به صورت خود نمایان نمی سازند. این مقام انبیاء و اولیاء و پیروان راستین آن هاست آنهایی که در مکتب مردان خدا درس ایمان و تقوا آموختند و سال ها به تهذیب نفس پرداختند و جهاد اکبر را به مرحله ی نهایی رسانده اند این همان است که قرآن در سوره ی فجر به آن اشاره می کند آنجا که می گوید:

«یا ایتها النفس المطمئنه ارجعی الی ربک راضیه مرضیه فادخلی فی عبادی و ادخلی جنتی »

ای نفس مطمئن و آرام باز گرد به سوی پروردگارت که هم تو از او خشنود هستی و هم او از تو، و داخل در زمره ی بندگان خاص من شو، و در بهشتم گام نه »[5]

[1]. سوره ی یوسف (12) ،آیه ی 53.
[2]. ناصر مکارم شیرازی،  تفسیر نمونه ، جلد 25، تهران انتشارات دار الکتب الاسلامیه، 1381 ،صفحه ی 281.
[3]. رحیم توکل ، راه های خروج از صفات رذلیه، قم، ناشر مولف، 1377، صفحات57 الی 63.
[4]. ناصر مکارم شیرازی ، همان کتاب، صفحه ی 281.
[5] . رحیم توکل ، همان کتاب، صفحات 57 تا 63.

عشق

عشق در لغت فریفتگی، دوستی و محبت از خود گذشتگی[1]، شیفتگی، دلداگی، دلبستگی و دوستی مفرط[2] می باشد.

عشق در اصطلاح یکی از عواطفی است که مرکب می باشد از تمایلات جسمانی، حس جمال، حس اجتماعی، تعجب، عزت نفس و…. علاقه بسیار شدید و غالبا نامعقولی است که گاهی هیجانات کدورت انگیز را باعث می شود و آن یکی از مظاهر مختلف تمایل اجتماعی است که غالباً جز شهوات به شمار می آید. به عقیده صوفیان اساس و بنیاد جهان هستی بر عشق نهاده شده و جنب و جوشی که سراسر وجود را فراگرفته به همین مناسبت است. پس کمال واقعی را در عشق باید جست و جو کرد [3]

عشق به حد افراط دوست داشتن و دوستی مفرط و محبت می گویند یکی از عواطفی است که مرکب می باشد از تمایلات جسمانی ، حس جمال ، حس اجتماعی ، تعجب ، عزت نفس و….

در واقع ،عشق میل مفرط است و اشتیاق عاشق و معشوق از عشق است و به معنای فرط حب و دوستی است. [4]

کلمه عشق در اصل از ماده عشقه است و عشقه نام گیاهی است که در فارسی به آن پیچک می گویند و آن گیاهی است که بر درخت یا گیاهی دیگر می پیچد آنچنان که آن را خشک می کند و خود باطراوت باقی می ماند یا حداقل محدود و محصورش می کند و در اختیار خودش می گیرد گاه در انسان نیز چنین حالتی پیدا می شود که به آن عشق گفته می شود.

 عشق مانند گیاه عشقه از قامت روح انسان قد می کشد و در نفس هایش ریشه می دواند و آنگاه روی زبانش شکوفه می کند و اثرش این است که برخلاف محبت عادی انسان را از حالت عادی خارج می کند و توجه اش را منحصراً به معشوق معطوف می کند به طوری که همه چیزش معشوق می شود و مجنون وار دائم بر اندیشه وصال اوست چنین حالتی را عشق می گویند (گویند که همچنان که این گیاه بر درخت می پیچد و آن را می خشکاند عشق نیز چون بر انسان غلبه کند او را رنجور و ضعیف میگرداند و رونق حیات او را می برد )

هرچه هست عشق سه حرف و سه پیام دارد: عین آن عطش، یاید پشینش شوق و حرف آخرش قسم !!

دلارامی که رمز عشق داند       گهی جان می دهد و گه نیز می ستاند

[1]. همان ، صفحه ی 302.
[2]. محمد بهشتی ، همان کتاب،  صفحه ی 716.
[3]. همان ، صفحه ی 1107.
[4] .گل بابا سعیدی ، همان کتاب ، صفحه ی 530.

چه اشتياقي دارد زائر براي پيوستن به تو ..
دلش پر مي‌کشد اما پايش نمي‌رود…
نگاه مي‌کند به آن همه عظمت و مي‌گويد:
خداوندا به من اجازه مي‌دهي پا پيش گذارم؟
يا رسو ل الله اجازه مي دهي ؟
اجازه مي دهند ملائک ؟
وقلبش مطمئن است از جواب اجازه و جواز پيش آمدن به سمت رضا عليه السلام
يا سريع الرضا به حق رضا عليه السلام مرا پذيرا باشد
ادخلوها بسلام آمنين

مولف: محمدتقی فعالی
ناشر: انتشارات بنیاد بین المللی فرهنگی هنری امام رضا(ع)
تاریخ انتشار: ۳۱ تیر ۱۳۹۵

نویسنده: رویا شاه‌حسین زاده

انتشارات صف

داستان این کتاب از زبان کودکی بیان می‌شود که عمویش با نام حسین که یکی از خلبانان هوانیروز بوده، در یک عملیات انتقال مجروح به شهادت رسیده است. پدر این کودک هم که روزی خلبان بوده از اسارت آزاد شده است، اما آزادی او هم نتوانسته به مادربزرگ غمگین این کودک کمک کند.

در قسمتی از این کتاب می‌خوانیم:

مامان عکس را لای قرآن بابا پنهان کرده بود، اما عزیزجان آن را پیدا کرده است. به محض این که فرصتی پیدا می‌کند، سراغ قرآن بابا می‌رود. از کوچه صدای سنج و دهل می‌آید. به سمت پنجره می‌روم. دسته عزاداری دارد از کوچه ما می‌گذرد. عزیزجان عکس را می‌بوسد و می‌گذارد لای قرآن. قرآن را هم می‌بوسد و می‌گذارد روی طاقچه. بلند می‌شود و به سمت پنجره می‌آید.

چكيده

کلام وسیله تفهیم و تفاهم و به طور کلی هر گونه ارتباط بین انسان‌ها و وجه تمایز انسان از دیگر موجودات و مخلوقات است. ابزار گفتار را خداوند در اختیار انسان قرار داد تا او در راستای اهداف متعالی انسانیت در جهت کمال خود از آن بهره گیرد، و به جایی برسد که همکلام با فرشتگان در ملکوت اعلا و و همکلام با خداوند متعال گردد، چنان چه که انبیاء و اولیاء الهی به این مقام نائل آمدند، و پیامبر خدا حضرت موسی علیه‌السلام ملقب به کلیم الله گردید. بر این اساس تبلیغ گفتاری می‌تواند مؤثرترین شیوه در جهت رشد فکری و هدایت بشر باشد. با توجه به این که از شرایط لازم برای تبلیغ موفق و مؤثر مستند بودن گفتار مبلغ به قرآن، که کلام مقدس خداوند و بهترین سخن برای اصلاح جامعه بشری و هدایت انسان‌ها در عرصه‌های گوناگون زندگی است، می‌باشد. و یکی از جنبه‌های هدایتی در زندگی انسان، آداب سخن گفتن است. در دین مبین اسلام در این زمینه آموزش‌ها و دستورهایی برای اصلاح و سالم‌سازی روابط کلامی به گونه‌های مختلف ارائه شده است. لذا در این راستا، عمل به قرآن و دستورات خداوند متعال و به صورت موضوعی آیاتی چند درباره‌ی آداب سخن گفتن و بایدهای گفتاری از دیدگاه قرآن که به نحو محکم و مستدل، سخن گفتن نیکو و ملایم سخن گفتن و … ، مورد بررسی قرار گرفته است.

مباحث این تحقیق پایانی با توجه به کتاب ارزشمند قرآن و مکتب مرتبط به شیوه‌ی کتابخانه‌ای و روش توصیفی گردآوری شده است.

كليد واژگان: شیوه ـ تبليغ ـ گفتار ـ هدايت.

محقق:ساره حسین زاده نعمان

استاد راهنما:زهرا خانم امینیان

استاد داور:دکتر علی پریمی

تاریخ دفاع:بهار 95

برهانی بر تارک زمان: پرتوی از زندگی حضرت حاج سید حبیب الله برهانی
 

نویسنده : سیدنصرالله برهانی
ناشر : اندیکا
تعداد صفحات : ۴۱۲
نوع جلد : شومیز
قطع : وزیری
تیراژ : ۲۰۰۰ نسخه
نوبت چاپ : ۱
تاریخ نشر : ۹۰/۰۲/۳۱
مکان نشر : تهران
زبان کتاب : فارسی
رده دیویی : ۲۹۷٫۹۹۸

در کاوش های تپه حصار دامغان، در سالهای 1310 و 1311 ه.ش سه دوره استقرار آشکار شده، آثار و بازمانده فرهنگ های گوناگون از دوران پيش از تاريخ تا دوران اسلامی به دست آمده است. مردم ساکن تپه حصار بر پايه مهرهای استامپی (مسطح) و استوانه ای(سيلندری) که از اين محل به دست آمده، در دوران پيش از تاريخ دارای خط و يا گونه ای علامت اختصاری بوده اند.
  پيدايش اين خط می رساند که اين مردمان دارای خط بودند و می نگاشتند و مهرهای يافت شده، پاسخ نامه های آنان است و بی گمان با بين النهرين و درّه سند در پيوند بازرگانی بوده اند. از سوی خاور با جلال آباد و بدخشان از طريق شهر سوخته سيستان، تجارت سنگ لاجورد و در کوهی داشته و به بين النهرين و ايلام فلز صادر می کردند، زيرا در تپه حصار کوره ذوب فلز و قطعه های ريز سری پيدا شده است.
  بر پايه آزمايشهای کربن 14 ، ديرين ترين لايه تمدنی حصار از 6 هزار و 600 سال پيش استو جديدترين دوره فرهنگی در همين تپه، در حدود 3 هزار و 900 سال پيش است. از اين رو در بين ديرين ترين لايه های فرهنگی تا جديدترين لايه های حصار، 2 هزار و 700 سال معماری، فرهنگ، تاريخ و زندگی انسان نهفته است.
   با به دست آمدن استخوان چهارپايان، چون گاو، گوسفند، بز، غزال، و شتر می توان اهميت دام و دامپروری را در ميان اين مردمان دريافت.
   همچنين با بدست آمدن دانه های نباتی، مانند: کنجد، پنبه دانه، گندم، جو و حتی انگور، می توان پذيرفت که کشاورزی، کشت دانه های نباتی، کشت گندم و جو به همان اندازه دامپروری، شکوفا بوده است. با توجه به گفتار بالا می توان گفت که زندگی اقتصادی مردم تپه حصار، در سه دوره ياد شده، بر سه اصل : پيوند بازرگانی، دامپروری و پرورش طيور و کشاورزی استوار بوده است.

. تاریخ تشیّع در قزوین از آغاز تا عصر صفوی
تألیف رسول جعفریان، قزوین، معاونت تحقیقات و پژوهش حوزه علمیه قزوین، 1378، 80 ص، رقعی، موضوع: سیر تشیع در قزوین.

نویسنده محترم از ورود اسلام و اعراب به قزوین شروع کرده و محدّثان و مؤلّفان شیعه در قزوین را تا قرن پنجم هجری نام برده است. آن گاه در مورد دو خاندان «حمدانی» و «عجلی»، که در قرن ششم در قزوین بوده اند، بحث نموده و به وضعیت تشیّع در نواحی قزوین پرداخته است. پس از آن، مطالبی از کتاب نقض، تألیف نصیرالدین ابوالرشید عبدالجلیل را نقل نموده است. در مورد خاندان «سادات جعفری» در قزوین توضیح می دهد و فهرستی از امام زادگان قزوین و نواحی اطراف آن در اختیار خوانندگان قرار داده است. «تشیّع قزوین در قرن هشتم هجری» و «وضعیت مذهبی قزوین در اوایل دوره صفوی» دو فصل پایانی این کتاب هستند.

نویسنده پیش از نگارش این کتاب، در سال 1376 کتابی از محمود علی مکّی و عزّالدین عمر موسی ترجمه کرده و به نام تشیّع در اندلس منتشر نموده است. پیش از آن نیز در سال 1371 کتاب تاریخ گسترش تشیّع در ری را نوشته است.

2. سیری در تاریخ تشیّع
تألیف داود الهامی، قم، مکتب اسلام، 1375، 794 ص، وزیری، موضوع: پیدایش تشیّع و ادامه آن در عصر ائمّه اطهار علیهم السلام

این کتاب مجموعه مقالاتی است که نویسنده محترم در همین موضوع از سال 1366 تا سال 1374 در مجله مکتب اسلام نوشته است. ایشان پیدایش تشیّع را همزمان با پیدایش اسلام دانسته؛ پیش گامان تشیّع در عصر حضور پیامبر را برشمرده، حضرت سلمان را در کادر رهبری اسلام قرار داده و از پی روی مردم ایران از راه او بحث نموده است. وی در قسمت های دیگر این کتاب، موضوع های ذیل را مطرح کرده است: کوفه پایگاه تشیّع، ادامه سیاست علی علیه السلام توسط امام حسن علیه السلام ، پاسخ امام حسین علیه السلام به نامه ها، اندوهناک ترین تراژدی تاریخ اسلام، نهضت خونین توّابین، قیام مختار، سیاست بی طرفی امام سجّاد علیه السلام ، امام باقر علیه السلام و قیام زید بن علی. فصل های دیگر این کتاب درباره سایر ائمّه اطهار علیهم السلام است.

3. تاریخ تشیّع اصفهان از دهه سوم قرن اول تا پایان قرن دهم
تألیف مهدی فقیه ایمانی، اصفهان، مؤلّف، 464 ص، وزیری، 1374، موضوع: تشیّع و اصفهان؛ پیشینه و گستره.

مؤلّف محترم پس از بیان مطالبی درباره تشیّع، از قبیل «بنیانگذار تشیّع»، «رستگاری شیعیان» و «پیش گامان تشیّع»، از حضرت سلمان فارسی به عنوان نخستین ایمان آورنده اصفهان و اولین شیعه این شهر یاد می کند. فتح اصفهان، آمدن امام حسین علیه السلام ، مالک اشتر و سعید بن جبیر به اصفهان، و تشیّع عبدالرحمن اصفهانی دیگر عناوین این کتاب هستند. برخی از عناوین دیگر این کتاب عبارتند از: حکومت شیعه در اصفهان، دوران حکومت ناصرالحق اطروش، دیالمه و کاکویه در اصفهان، زمینه رسمیت یافتن تشیّع در دو قرن هفتم و هشتم در اصفهان، دوران حکومت خواجه بهاءالدین جوینی در اصفهان، امرای قراقویونلوی شیعه مذهب در اصفهان. بخش دیگر این کتاب درباره اعلام و شخصیت های حدیثی، علمی و ادبی شیعه در دهه سوم قرن اول هجری تا پایان قرن دهم است. بخش پایانی کتاب درباره تشیّع مردم اصفهان پیش از صفویه، سهم علاّمه مجلسی در امر تشیّع اصفهان و ایران و نیز امام زادگان اصفهان است.

4. مهاجرت علمای شیعه از جبل عامل به ایران در عصر صفوی
تألیف مهدی فرهانی منفرد، تهران، امیرکبیر، 1377، 216 ص، رقعی، موضوع: علل مهاجرت علمای شیعه به ایران و عملکرد آنان.

دولت صفوی همچون سربداران، علما را از جبل عامل به ایران فراخواند. بعضی از آنان به ایران آمدند و برخی به مناطق همجوار امپراتوری صفوی مهاجرت کردند. در زمان شاه طهماسب، مهاجرت گسترده علمای جبل عامل به ایران شروع شد و تا پایان حکومت صفوی ادامه یافت. این کتاب به بررسی علل مهاجرت علما به ایران و عملکرد مهاجران در ایران، به ویژه در پیوند با حکومت صفوی، می پردازد و نتایج و پیامدهای این مهاجرت را ارزیابی می کند. مطالب این کتاب در یک دیباچه و پنج فصل تنظیم شده اند که عبارتند از: روند پیدایش نهضت صفوی، نهضت علمی تشیّع در جبل عامل، مسائل عمومی و علل مهاجرت علمای شیعه جبل عامل به ایران، مهاجرت و حکومت صفوی، پیامدهای سیاسی، مذهبی و علمی علمای شیعه جبل عامل به ایران.

نویسنده در تألیف این کتاب، از راهنمایی های استادان بزرگ از جمله مرحومان عبدالهادی حائری، سیدمحمّد علوی و محمدکاظم خواجویان استفاده کرده است.

5. جغرافیای تاریخی و انسانی شیعه در جهان اسلام
تألیف رسول جعفریان، قم، انصاریان، 1371، 216 ص، وزیری، موضوع: پیشینه و گستره تشیّع در جهان اسلام.

این کتاب گزارش کوتاهی است درباره پیشینه تشیّع در کشورهای گوناگون به ضمیمه وضعیت کنونی آنان. مؤلّف محترم در بخشی از این کتاب، به بررسی جغرافیای تاریخی و انسانی شیعیان در مناطق ذیل پرداخته است: خاور دور، هند و پاکستان، افغانستان، شامات، شمال و شرق آفریقا، جزیرة العرب و کشورهای حوزه خلیج فارس، یمن، بحرین، قطر، امارات، کویت، عمان، عراق، ترکیه، آذربایجان و آسیای میانه.

بخش بعدی کتاب درباره جغرافیای دینی ایران در قرن هشتم است که درباره مناطق بذّ، کاشان، خراسان و اصفهان بحث کرده است.

6. تشیّع در هند
تألیف جان نورمن هالیستر، ترجمه آزرمیدخت مشایخ فریدنی، تهران، مرکز نشر دانشگاهی، 1373، موضوع: هند و تشیّع و تأثیرات متقابل تشیّع و هندوان بر یکدیگر.

مؤلّف محترم در بررسی وقایع تاریخی و جنبه های کلامی و عقیدتی تشیّع، به تحوّلات اجتماعی شیعیان هند توجه کرده و مناسبات میان فرق گوناگون شیعه و تأثیر متقابل معتقدات و آداب و رسوم شیعیان و هندوان را نیز مورد مطالعه قرار داده است. در این زمینه، اطلاعات مبسوطی درباره جزئیات زندگی روزمرّه، شعائر، مناسک، اعیاد، خوراک، پوشاک، عادات و میراث های فرهنگی، تشکیلات سیاسی و فرهنگی و اقتصادی و مذهبی جوامع شیعیان در هند به صورتی روشمند ارائه داده است.

مطالب این کتاب در 26 فصل تنظیم شده اند که بعضی از آن ها عبارتند از: ورود اثنی عشریه به هند، جمعیت شیعه در حال حاضر، ظهور مذهب اسماعیلیه، مذهب فاطمیان، ورود مستعلیان اسماعیلی به هند، مذهب بُهره ها، امامان نزاری الموت، ورود اسماعیلیه نزاری به هند، آقاخان ها، مذهب خوجه ها، و جماعت خوجه در حال حاضر.

7. تاریخ سیاسی تشیّع تا تشکیل حوزه علمیه قم (مقدّمه ای بر انقلاب اسلامی)
تألیف روح اللّه حسینیان، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، 1380، 502 ص، موضوع: شیعه در گذر تاریخ سیاسی، راهبرد شیعه در عصر رهبری مرجعیت.

مطالب این کتاب در دو بخش تنظیم شده اند: بخش اول، که در مورد عصر امامت است، این مطالب را دربردارد: دوره رفتار مسالمت آمیز، دوره حاکمیت تشیّع، دوره محنت شیعه، دوره قیام مسلّحانه، دوره کادرسازی تشیّع، دوره اختناق جدید بر ضد شیعه، دوره آزادی نسبی و گسترش تشیّع و دوره قدرت تشیّع و وحشت خلافت.

بخش دوم این کتاب درباره عصر مرجعیت، حاوی سه فصل می باشد: 1. رهبری دینی عالمان شیعی در دوره غیبت؛ 2. عصر رهبری دینی سیاسی؛ 3. دکترین جدید روحانیت شیعه: مبارزه با سلطه خارجی.

8. شیعه در تاریخ
تألیف محمدحسین زین عاملی، ترجمه محمدرضا عطائی، مشهد، بنیاد پژوهش های اسلامی آستان قدس رضوی، 1370، 292 ص، موضوع: فرق شیعه، پاسخ به شبهات مخالفان شیعه.

مؤلّف محترم از دانشمندان بیروت است که در این کتاب، به شبهاتی که جهانگردی به نام محمّد ثابت مصری در کتاب الجولة فی ربوع شرق الادنی مطرح کرده، پاسخ داده است. وی یک دوره تاریخ شیعه و فرق گوناگون آن را با ویژگی ها و عقاید خاصشان، در نهایت اختصار در این کتاب آورده و به اشتباهات و سخنان نادرست مورّخان و نویسندگان بزرگی همچون ابن خلدون، ابن حجر و خضری مصری نیر پاسخ داده است.

این کتاب یک مقدّمه، پنج فصل و یک خاتمه دارد که به ترتیب عبارتند از:

1. مختصری درباره شیعه؛

2. گروه هایی که از شیعه منشعب شده اند: سبائیه و خوارج، کیسانیه، زیدیه، زنادقه و غلات، اسماعیلیه، فطحیه، واقفیه، قطعیه و نصیریه؛

3. خلافت و خلفا و اختلاف امّت درباره آنان؛

4. موضع شیعه در دوران خلفای اموی و عبّاسی؛

5. برائت شیعه از غلو و غلات.

خاتمه این کتاب در ردّ حملات ثابت مصری به شیعیان ایران است.

9. تاریخ تشیّع از آغاز تا پایان غیبت صغری
تألیف غلامحسن محرّمی، قم، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی رحمه الله ، 1382، 280 ص، وزیری، موضوع: شیعه در سیر تحوّل تاریخی.

این کتاب ابتدا به عنوان پایان نامه کارشناسی ارشد نوشته شده و با مقدّمه استاد مهدی پیشوایی منتشر گردیده است. مؤلّف محترم مطالب این کتاب را در هشت بخش تنظیم کرده و هر بخش را همچون متون درسی، به چند فصل تقسیم نموده است. بخش اول به معرفی منابعی می پردازد که در این باره وجود دارند و منابع اختصاصی و عمومی را معرفی می کند. فصل دوم درباره چگونگی پیدایش شیعه است. فصل سوم ادوار تحوّل تاریخی شیعه را در قالب شش درس بیان کرده است. فصل چهارم به قیام های شیعیان و علویان اختصاص دارد. فصل پنجم گستره جغرافیایی تشیّع را توضیح می دهد و مناطق شیعه نشین در قرن اول تا سوم هجری را ترسیم می نماید. فصل ششم درباره انشعاب های داخلی تشیّع و علل انشعاب آن هاست. دو فصل آخر این کتاب درباره میراث علمی شیعه و نقش شاعران در توسعه تشیّع می باشد.

10. همگام با پیامبر در حجة الوداع
تألیف حسین واثقی، قم، نشر دانش حوزه، 1383، 360 ص، وزیری، موضوع: گزارش حجة الوداع از روایات شیعه و سنی، خاطرات حج پیامبر و ائمّه اطهار علیهم السلام .

نویسنده محترم به شکرانه تشرّف مکرّر به حرمین شریفین، درصدد نگاشتن سفرنامه ای برآمده که پربار باشد و مطالب نو و دست اول ارائه دهد. از این رو، به نگارش سفرنامه آخرین حج رسول خدا صلی الله علیه و آله اقدام نموده است. «حجة الوداع» در واقع، یک اردوی زیارتی، آموزشی و سیاسی بوده که دو گزارش بلند و تقریبا کامل از آن در دست است: یکی به نقل اهل سنّت از جابر بن عبداللّه انصاری که خود در این حج حضور داشته است و دیگری به نقل شیعه از امام صادق علیه السلام . این دو روایت در این کتاب بسیار مورد استناد قرار گرفته اند.

نویسنده در فصل اول این کتاب، پیامبر را در آستانه سفر همراهی می کند و در فصل های بعد، همگام با او در میقات، مکّه، مواقف مشرّفه و بازگشت به مدینه، به گزارش این سفر تاریخی می پردازد. ویژگی جالب این کتاب خاطراتی است که از مسافرت پیامبر صلی الله علیه و آله و ائمّه اطهار علیهم السلام به حج نقل شده است.

نویسنده همین مباحث را با تفصیل بیشتر و استدلالی تر به زبان عربی نگاشته و به نام حجة الوداع کما رواها اهل البیت علیهم السلام توسط مرکز فقهی ائمه اطهار منتشر کرده است.

تکریم قرآن: خاطراتی از انس علما و بزرگان با قرآن کریم
 

گردآورنده : موسسه فرهنگی قدر ولایت
ناشر : موسسه فرهنگی قدر ولایت
تعداد صفحات : ۷۶
نوع جلد : شومیز
قطع : رقعی
تیراژ : ۲۰۰۰ نسخه
نوبت چاپ : ۴
تاریخ نشر : ۹۰/۰۶/۱۹
مکان نشر : تهران
زبان کتاب : فارسی
رده دیویی : ۲۹۷٫۱۵۸

چکیده

این  پژوهش حاضر،باعنوان توهین به مقدسات  ادیان ،ازدیدگاه  اسلام می باشد.هدف از انجام  مقاله حاضر آشنایی بامبانی فقهی وحقوقی اسلام درباره موضوع مذکوربوده است.این مقاله به روش توصیفی ،تبیینی وبااستفاده ازمنابع کتابخانه ای این موضوع موردبررسی قرارداده است.این پژوهش درراستای پرداختن به موضوع مذکور ،مباحثی ازقبیل :مفهوم شناسی،مصادیق توهین به مقدسات دین اسلام،اقسام اهانت به مقدسات،توهین به مقدسات ادیان ازدیدگاه فقه وحقوق پرداخته است.نتیجه حاصل شده ازتحقیق حاضر بیانگرآن بوده است که با شناخت احکام اسلامی راههای برخوردصحیح درمواجهه باتوهین به مقدسات ادیان بخصوص توهین به مقدسات دین اسلام روشن وآشکارمی شود

کلید واژه:توهین ،اسلام،مقدس،ادیان

محقق:سیده اعظم تقوی